XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ (Siyasi Durum)
Osmanlı Devleti XIX. yüzyıldan itibaren Fransız İhtilali ve Sanayi İnkılabı’nın etkisiyle yaşanan gelişmeler karşısında çok zor durumda kalmıştır. Bir taraftan devletin sınırları içerisinde yer alan azınlıkların isyanları, diğer taraftan da sömürgecilik rekabetinde olan Avrupalı devletlerin Osmanlı topraklarını işgale başlamaları toprak kayıplarına neden olmuştur.
II. MEŞRUTİYET’İN İLANI:
Mekteb-i Tıbbiye öğrencileri tarafından Yeni Osmanlılar çizgisinde teşkilatlanan İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleri Fransız İhtilali’nin yaydığı düşüncelerinden etkilenmiş bir örgüttür.
MEŞRUTİYET’İN İLANININ NEDENLERİ:
Ø Meşrutiyet’i ilan ederek Mebusan Meclisini açmak
Ø İngiltere ve Rusya’nın Reval’de bir araya gelerek Makedonya ve Boğazlar konusunda yaptıkları görüşmelerin Osmanlılarda yarattığı tedirginlik.
Ø Osmanlı Devletini dağılmaktan kurtarmak için bir an önce Meşrutiyet’in ilan edilmesi gerektiği düşüncesi.
NOT: II. Abdülhamit, 23 Temmuz 1908 tarihinde yeniden Meşrutiyet’i ilan etti ve Kanun-ı Esasi (1876 Anayasası) yeniden yürürlüğe girdi.
MEŞRUTİYET’İN İLANININ SONUÇLARI:
Ø İttihat ve Terakki Cemiyeti dışında; Osmanlı Ahrar Fırkası, İttihad-ı Muhammedi Fırkası, Fedakaran-ı Millet, Heyeti-i Müttefika-i Osmaniye Fırkası gibi birçok cemiyet kurularak ilk kez çok partili hayata da geçildi.
Ø Meşrutiyetin ilanından sonra 1908 yılında; Bulgaristan bağımsız oldu, Bosna Hersek toprakları Avusturya tarafından işgal edildi ve Girit’in Yunanistan toprağı oldu.
Ø Meşrutiyet yönetimine karşı olanlar tarafından 31 Mart Ayaklanması (13 Nisan 1909) çıkarıldı. Ayaklanma, komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın yaptığı kurmay başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı Selanik’ten gelen Hareket Ordusu tarafından bastırıldı.
Ø 31 Mart Vakasından sonra II. Abdülhamit tahttan indirildi ve yerine Mehmet Reşat (V. Mehmet) tahta çıkarıldı. 31 Mart Ayaklanması’nın bastırılmasından sonra İttihat ve Terakki Cemiyetinin ülke yönetimindeki etkisi daha da arttı.
Ø Osmanlıcılık ve İslamcılık akımlarının sonuçsuz kaldığını gören İttihat ve Terakki Cemiyeti, Türkçülük politikasına ağırlık verdi.
TRABLUSGARB SAVAŞI (1911-1912)
Neden: 1870 yılında birliğini kuran İtalya, sömürge yarışından kopmamak gayesi ile 28 Eylül 1911'de Trablusgarb'ı işgal etti. Not: Trablusgarp, günümüzdeki adıyla Libya, Kuzey Afrika'da bulunur.
Savaşın Gelişimi: M. Kemal, Fethi Bey ve Enver Paşa; Trablusgarp Savaşında Derne, Tobruk ve Bingazi'de başarılı mücadeleler yaptılar. Bu gelişme üzerine İtalya, On İki Ada’ya saldırdı. Çanakkale Boğazı'nı ablukaya aldı ve Osmanlı Devleti bunun üzerine barış yapmak zorunda kaldı.
Not: M. Kemal'in emperyalist devletlere karşı ilk mücadelesidir.
SONUÇ: UŞİ ANTLAŞMASINA GÖRE:
Ø Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya verildi.
Ø Trablusgarp, Dinî bakımdan Halife'ye bağlı olacak.
Ø On İki Ada, Balkan Savaşları bitene kadar geçici olarak İtalya'ya bırakılmıştır.
NOT: İtalya, I. Dünya Savaşının patlak vermesiyle On İki Adayı, Osmanlıya geri vermemiş ve I. Dünya Savaşından sonra imzalanan Paris Barış Konferansında On İki Ada, İtalya'da kalmıştır.
ÖNEMİ:
Ø Osmanlı Devleti ile İtalya arasında ilk yazılı anlaşmadır.
Ø Osmanlı Devletinin Kuzey Afrika'daki son toprağı olan Trablusgarb kaybedildi.
Ø On İki Ada geçici olarak İtalya'ya bırakıldı. Fakat sonradan geri alınamadı.
Ø İtalya, Akdeniz'de önemli bir güç oldu.
NOT: Osmanlı Devleti'nin bu savaştaki başarısızlığı Balkan devletlerini cesaretlendirmiştir.
I. BALKAN SAVAŞI (1912)
Neden: Rusya'nın (Bulgaristan, Karadağ, Sırbistan ve Yunanistan ile) Panslavizm politikasını gerçekleştirme düşüncesi ve Osmanlı Devleti’ni Balkanlardan atmak.(Milliyetçilik akımının etkisi)
Savaşın Gelişimi: I. Balkan Savaşı ilk olarak 8 Ekim 1912 yılında Karadağ'ın Osmanlı Devleti’ne savaş açması ile başladı.. Osmanlı Devleti-Karadağ, Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan ile savaştı. Not: Romanya savaşa katılmamıştır.
Sonuç: Savaşa hazırlıksız yakalanan Osmanlı Devleti, Bütün cephelerde yenildi. Savaştan En kârlı çıkan devlet Bulgaristan oldu. Ordu siyasete karıştı ve Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
LONDRA ANTLAŞMASI (30 MAYIS 1913): Balkan Savaşı’nı sonlandıran antlaşmadır.
Bu antlaşmaya göre; Midye-Enez hattı batısındaki tüm Rumeli toprakları Balkan devletlerine bırakıldı.
II. BALKAN SAVAŞI (1913)
Neden: I. Balkan Savaşı sonunda Osmanlı Devleti’nden alınan toprakların paylaşılmasında çıkan anlaşmazlık sebebiyle Balkan Devletleri arasında başladı.
Savaşın Gelişimi: Balkan Devletleri, Bulgaristan’a savaş ilan etmişlerdir. I. Balkan Savaşı’na katılmayan Romanya da bu savaşa katıldı.
Ø BÜKREŞ ANTLAŞMASI ( 10 AĞUSTOS 1913): Balkan devletlerinin kendi aralarında yaptıkları bu antlaşma ile Bulgaristan; Romanya, Yunanistan ve Sırbistan'a bir kısım toprakları bıraktı.
Not: Balkan devletleri ile Osmanlı Devleti arasında da ayrı ayrı antlaşmalar yapıldı.
Ø İSTANBUL ANTLAŞMASI (29 EYLÜL 1913): Bulgaristan ile Osmanlı Devleti arasında yapıldı. Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlılara bırakıldı. Bulgaristan ile Meriç Nehri sınır kabul edildi. Kavala ve Dedeağaç Bulgaristan'a kaldı.
Ø ATİNA ANTLAŞMASI (14 KASIM 1913): Yunanistan ile Osmanlılar arasında yapıldı. Ege Adaları Yunanistan'a bırakıldı.
BALKAN SAVAŞLARININ ÖNEMİ:
Ø Balkan Devletleriyle Osmanlı Devleti arasında Meriç nehri sınır kabul edildi.
Ø Ege adaları elden çıkmasıyla Ege Denizinin kontrolü kaybedildi.
Ø Arnavutluk bağımsız oldu.
Ø Ordunun siyasete karışmasının zararları açıkça görüldü.
Ø Bugünkü Bulgaristan sınırı çizildi.
Ø İttihat ve Terakki Partisi, Babı Ali Baskını adı verilen darbeyle hükümeti devirmiştir.
Ø Osmanlıcılık fikri geçersiz hâle gelmesiyle Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan kurtarmak ve eski görkemli günlerine geri döndürmek amacıyla Türkçülük ve Batıcılık gibi çeşitli fikirler ortaya atılmıştır.
