Tarih Ansiklopedisi

3. ÜNİTE ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE DENGE STRATEJİSİ (1774-1914)

18. YÜZYILDAN 20. YÜZYILA AVRUPA VE OSMANLI DEVLETİ

(1700’lü Yıllardan, 1900’lü Yıllara Avrupa ve Osmanlı Devleti)

·           1779- Aynalıkavak Tenkihnamesi (Ruslar ile Osmanlılar arasındaki bir düzenleme ve ticaret antlaşmasıdır.)

·           1783- Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi (İlhak etmek: Bir bölgeyi zor ve baskı kullanarak işgal etmek demektir.)

·           1789- Fransız İhtilali (İhtilal sonrasında Fransa’dan Avrupa’ya Milliyetçilik akımı ve Özgürlük düşünceleri yayıldı.)

·           1791- Ziştovi Antlaşması (Avusturya Arşidüklüğü ile yapılan son antlaşmadır.)

·           1792- Yaş Antlaşması (Ruslarla imzalandı. Kırım’ın Ruslara ait olduğu kabul edildi. Osmanlılar dağılma dönemine girdi. Denge siyaseti izlenmeye başlandı.)

·           1798- Fransa’nın Mısır’ın işgal etmesi (Napolyon’un ordusu tarafından Mısır işgal edildi. Akka Kuşatmasında alınan yenilgi sonrasında Fransızlar, Mısır’dan geri çekildi.)

·           1801- El-Ariş Antlaşması (III. Selim’in kurduğu Nizamı Cedid ordusunun Fransızları yendiği savaştan sonra imzalanan antlaşmadır. Fransızlar kesin olarak Mısır’dan çekildi.)

·           1804- Sırp İsyanı (Osmanlı Devletine isyan eden ilk Balkan milleti, daha sonra Rumlar isyan etmiştir.)

·           1808- Senedi İttifak (Sultan II. Mahmut ile Ayanlar arasında imzalanan sözleşmedir. Ayanlar, hükümdara olan bağlılıklarını sunmuştur. Hükümdar da resmi olarak Ayanların varlığını kabul etmiştir.)

·           1812- Bükreş Antlaşması (Ruslarla imzalandı. İsyan eden Sırplar ayrıcalıklar kazandı)

·           1815- Viyana Kongresi (Avrupa’yı yeniden düzenlemek için toplanmış bir konferanstır. Fransız İhtilaliyle ortaya çıkan özgürlük ve Milliyetçilik düşüncelerinin Avrupa’ya yayılmasının önlenmesi kararı alındı.)

·           1821- Rum İsyanı (Sırplardan sonra isyan eden ikinci balkan milleti Rumlardır.)

·           1827- Navarin Olayı (Ruslar tarafından Osmanlı-Mısır Donanması yakılmıştır.)

·           1829- Edirne Antlaşması (Ruslarla imzalandı. Rumlar bağımsızlığını kazandı ve Yunanistan kuruldu. Sırplar Özerklik kazandı.)

·           1830- Fransızların Cezayir’i alması (Kanuni döneminde Osmanlı toprağı olan Cezayir, Fransızların işgaline uğradı. Cezayir, Kuzey Afrika’da bulunan bir toprak parçasıdır.)

·           1833- Kütahya Antlaşması (Mısır Valisi Kavalalı M. Ali Paşa ile II. Mahmut arasında imzalandı. Şam Valiliği M. Ali Paşaya verilmiştir.)

·           1833- Hünkar İskelesi Antlaşması (Ruslar ile Osmanlılar arasında imzalandı. Rusların, Mısır İsyanında Osmanlılara yardım etmek amacıyla İstanbul’a gelmesiyle imzalandı.)

·           1838- Balta Limanı Antlaşması (İngilizler ile Osmanlılar arasında imzalandı. Verilen ayrıcalıklarla İngiliz tüccarlar Osmanlı pazarını kontrolleri altına almışlardır.)

·           1839- Nizip Muharebesi (Mısır Valisi Kavalalı M. Ali Paşa’ya bağlı ordu ile Osmanlı ordusu arasında Suriye’de yapılan savaştır. Mısır ordusu, Osmanlı ordusuna karşı başarılı olmuştur.

·           1839-Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesi (Osmanlılarda halkın mal, can ve namus güvenliğinin devlet güvencesine alındığı belgedir. Müslümanlar ile Gayrimüslimler eşit sayılmıştır. I. Abdülmecid Döneminde, Mustafa Reşit Paşa tarafından ilan edildi.)

·           1840- Londra Antlaşması (Mısır Valisi M. Ali Paşa sorununu çözmek amacıyla Osmanlılar, Mısır Hidivliği, İngiltere, Fransa ve Çarlık Rusya’nın katılımıyla toplandı.) (Osmanlı Devletinin bir iç sorunu olan Mısır Meselesi, diğer devletlerin meseleye müdahil olmasıyla çözüme kavuşmuştur.)

·           1841- Londra Boğazlar Sözleşmesi (Osmanlı Devleti, Avusturya, İngiltere, Fransa ve Çarlık Rusya’nın katılmasıyla toplanan konferansta, Boğazlardan geçiş meselesi görüşülmüş ve çözüme kavuşmuştur.)

·           1853-1856- Kırım Savaşı (Osmanlılar ile Ruslar arasında yapılan savaş. İngiltere ile Fransa, Osmanlıya yardım etmiştir. Osmanlılar ilk bu savaş sırasında Fransa ve İngiltere’den dış borç almıştır.)

·           1856- Islahat Fermanı’nın ilan edilmesi (Batılı devletlerin baskısıyla ilan edilen ve azınlıklık haklarını içeren belgedir. Bu belge; Batılı Devletlerin, azınlık haklarını bahane ederek Osmanlının iç işlerine karışmasının önüne geçmek amacıyla ilan edilmiştir.)

·           1856- Paris Antlaşması (Kırım Savaşını bitiren antlaşmadır. İngiltere ve Fransa Osmanlı topraklarının koruyuculuğunu üstlenmişler ve Osmanlı Devleti, Avrupa Devleti sayılmıştır.)

·           1869- Süveyş Kanalı’nın açılması (İngiltere ve Fransa’nın girişimleriyle açılan bu kanal sayesinde Akdeniz ve Kızıldeniz birleştirilmiştir. Batılı devletlerin bu kanalı açmalarındaki amaç Sömürgeleriyle olan bağlantılılarını güçlendirmek, Sömürgeleriyle olan mesafeyi kısaltmak)

·           1876-Kanun-î Esasi’nin ilanı (Osmanlı Devletinin ilk Anayasasıdır. 93 Harbi sonrasında II. Abdülhamit tarafından Kanuni Esasiye askıya alındı. II. Meşrutiyetin ilanıyla tekrar yürürlüğü girmiştir. 1921 Anayasası birlikte uygulanan Kanuni Esasi, 1924 Anayasasının hazırlanmasıyla yürürlükten kaldırılmıştır. )

·           1876- I. Meşrutiyet’in ilanı (Genç Osmanlıların baskıları sonucu II. Abdülhamit tarafından Meşrutiyet ilan edildi. Meşrutiyet: Hükümdar ile Meclis’in devlet yönetiminde etkili olduğu modeldir.)

·           1877-1878- Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) (Ruslarla yapılan bu savaşta Osmanlı kuvvetleri ağır bir yenilgi almıştır. II. Abdulhamit bu savaştan sonra Meclisi kapatmış ve Kanuni Esasiyi askıya almıştır.)

·           1878- Ayastefanos Antlaşması (93 Harbi sonunda Osmanlılar ile Ruslar arasında imzalandı; fakat Batılı devletlerinin bu antlaşmadan memnun kalmaması üzerine hiçbir zaman yürürlüğe girmemiştir. Yerine Berlin Antlaşması imzalanmıştır.)

·           1878- İngilizlerin Kıbrıs’ı işgal etmesi (Kıbrıs, II. Selim döneminde fethedilmişti. İngiltere, Berlin Antlaşmasından sonra Mısır’ı işgal etti. I. Dünya Savaşında Kıbrıs’ı topraklarına kattığını ilan etti. Lozan Antlaşmasında Kıbrıs’ın İngiltere toprağı olduğu resmi olarak kabul edildi. 1959 yılında İngiltere, Kıbrıs’tan çekildi ve 1960’ta Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu.)

·           1878- Berlin Antlaşması (93 Harbi sonrasında Osmanlı Devletinin Batılı Devletlerle imzaladığı ağır bir antlaşmadır. Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsızlığını kazandı. Batılı Devletler, Bu antlaşmadan sonra Osmanlı Devletinin topraklarını korumaktan vazgeçmiştir.)

·           1881- Fransızların Tunus'u işgali (Osmanlıların Kuzey Afrika’daki Tunus toprakları işgal edildi.)

·           1881- Düyun-ı Umumiye İdaresinin kurulması (İngiltere ve Fransa’nın Kırım Savaşında Osmanlı’ya verdikleri borçları tahsil edememeleri neticesinde Duyunu Umumiye İdaresi kurulmuştur. Bu idare aracılığıyla Osmanlı Devletinin gelir kaynaklarına el konulmuştur. Bu gelişmeyle Osmanlı Devleti ekonomik bağımsızlığını kaybetmiştir.)

·           1882- Üçlü İttifak’ın kurulması (Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya arasında ittifak kurulmuştur.)

·           1882- İngilizlerin Mısır’ı işgal etmesi (Yavuz Sultan Selim döneminde fethedilen Mısır toprakları bu gelişmeden sonra bir daha geri alınamadı.)

·           1907- Üçlü İtilaf’ın kurulması (İngiltere, Fransa ve Rusya arasında ittifak kuruldu.)

·           1908- Reval Görüşmeleri (Osmanlı topraklarını paylaşmak amacıyla İngiltere ve Rusya’nın bir araya geldiği görüşmelere verilen ad. Bu görüşmelerden sonra II. Meşrutiyet ilan edildi.)

·           1908- ll. Meşrutiyet'in ilanı ( İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin baskıları sonucu II. Abdülhamit tarafından ilan edildi. Meclis tekrar açıldı ve Hükümdar’ın Meclisi kapatması zorlaştırılmıştır.)

·           1908- Bulgaristan’ın bağımsız olması (II. Meşrutiyetin ilanından sonra Bulgaristan bağımsızlığını kazandı.)

·           1908- Girit’in Yunanistan’a bağlanması (II. Meşrutiyet’in ilanından sonra bu gelişme yaşandı.)

·           1908- Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun Bosna-Hersek’i ilhak etmesi (İlhak etmek: Bir bölgeyi zor ve baskı kullanarak işgal etmek demektir)

·           1909- 31 Mart Olayı (II. Meşrutiyet yönetimine karşı yapılan bir ayaklanmadır. Mustafa Kemal’in de görev aldığı Hareket ordusu tarafından bu isyan bastırılmıştır. Bu isyanda parmağı olduğu düşünülen II. Abdülhamit, tahttan indirildi ve yerine Sultan Mehmet Reşat Osmanlı tahtına çıkarıldı.)

·           1911- Trablusgarp Savaşı (İtalya’nın, Osmanlı toprağı olan Trablusgarp’ı işgal etmesi üzerine çıkan savaştır. Mustafa Kemal halkı örgütlemek için bu savaşta gönüllü olarak görev almıştır. Derne, Tobruk ve Bingazi’de mücadeleler verilmesine karşın savaşın genelinde başarılı olunamadı. Bu savaştan sonra imzalanan Uşi Antlaşmasıyla Trablusgarp toprakları bugün ki adıyla Libya toprakları kaybedildi.)

·           1912- Uşi Antlaşması (Trablusgarp Savaşından sonra İtalya ile Osmanlı Devleti arasında imzalandı. Osmanlıların Kuzey Afrika’daki son toprak parçası olan Trablusgarp kaybedildi. Yunan tehdidi sebebiyle On İki Ada geçici bir süreliğine İtalya’ya bırakıldı; fakat İtalya, On İki Adayı hiçbir zaman Osmanlıya geri vermedi.)

·           1912- I. Balkan Savaşı (Bulgaristan, Yunanistan, Karadağ ve Sırbistan’ın birleşerek Osmanlıya saldırmasıyla başlayan savaştır. Osmanlı Devleti, bu savaşta Balkan Devletlerine karşı başarılı olamadı ve toprak kaybetmiştir.)

·           1913- Londra Antlaşması  (I. Balkan Savaşını sonlandıran Antlaşmadır. Osmanlı Devleti, balkanlarda toprak kayıpları yaşamıştır. Edirne ve Kırklareli Bulgaristan’a kaybedilmiştir. Midye-enez sınırı bu antlaşmayla belirlenmişti.)

·           1913- Babıali Baskını (İttihat ve Terakki Partisinin Osmanlı hükümetine yönelik gerçekleştirdiği hükümet darbesidir. Babı Ali Baskınından sonra kontrolü eline alan İttihat ve Terakki Partisi, I. Dünya Savaşının sonuna kadar devleti yönetmiştir.)

·           1913- II. Balkan Savaşı (I. Balkan Savaşında, Bulgaristan’ın diğer Balkan devletlerine oranla daha fazla toprak kazanması ve güçlenmesi bu savaşın nedeni olmuştur. Sırbistan, Karadağ, Yunanistan ve Romanya birleşerek Bulgaristan’a saldırmasıyla savaş başlamıştır. I. Balkan Savaşında olmayıp II. Balkan Savaşında bulunan devlet Romanya’dır.)

·           1913- Atina Antlaşması (II. Balkan Savaşından sonra Yunanistan ile imzalandı. Yanya, Selanik ve Girit’in Yunanistan’a ait olduğunu resmen kabul edildi.)

·           1913- İstanbul Antlaşması (II. Balkan Savaşından sonra Bulgaristan ile imzalandı. Edirne ve Kırklareli’nin Osmanlı toprağı kabul edildi. Meriç nehri sınır kabul edildi.)

(Doğu Trakya: Rumeli topraklarında, Edirne ile Kırklareli’nin bulunduğu bölgeye verilen ad.)

(Batı Trakya: Günümüzde Yunanistan’ın kuzeydoğusunda bulunan Rumeli topraklarına verilen ad.)

·           1913- Bükreş Antlaşması (Balkan Devletleri arasında yapılan ve II. Balkan savaşına son veren antlaşmadır.)

OSMANLI TOPRAKLARINI PAYLAŞMA MÜCADELESİ

·           Osmanlı Devletinin büyük çapta ilk kez toprak kaybettiği 1699 tarihli Karlofça Antlaşmasıyla Osmanlıların eski gücünü kaybettiği diğer devletler tarafından görülmüştür.

·           Karlofça Antlaşmasından sonra Osmanlı Devleti gerileme devrine girmiş ve Avrupa’daki çekişmelerden faydalanarak denge siyaseti izlemeye başlamıştır.

Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Projesi

·           1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşmasından sonra II. Katerina döneminde Rusya, “Yunan (Grek) Projesi” olarak bilinen “Osmanlı topraklarının paylaşılması ve eski Bizans’ı yeniden canlandırılması” amacına yönelmiştir.

Şark Meselesi (Doğu Sorunu)

·           Şark Meselesi (Doğu Sorunu): “Osmanlı Devleti'nin ortadan kaldırılması ve topraklarının paylaşılması” anlayışına verilen ad.

·           İngiltere ve Fransa Şark meselesini gerçekleştirmek amacıyla Balkanlardaki milletlerin bağımsızlık mücadelelerini desteklenmiştir.

19. Yüzyılda Osmanlı Devleti ve Büyük Güçler

·           1800’lü yılların başlarında gerek iç, gerekse dış meseleler nedeniyle büyük devletlerle sık sık karşı karşıya gelen Osmanlılar, büyük devletlerin arasındaki çıkar çatışmasından yararlanarak denge politikası izlemiştir.

·           İngiltere, Fransa’ya karşı Rusya’yı denge unsuru olarak kullanılmış, İngiltere, Fransa ve Rusya üçlüsüne karşı ise Almanya denge unsuru olarak kullanılmıştır.

Viyana Kongresi ve Uluslararası Sorunlar

·           Fransız İhtilali sonucunda ortaya çıkan özgürlük ve milliyetçilik akımlarının Avrupa kıtasına yayılmasını önlemek amacıyla Avrupalı devletler birleşerek Fransa’ya savaş açmışlardır.

·           Fransa’yı yenilgiye uğratan Avrupalı devletler, 1815’te Viyana kongresinde toplanmışlardır. Kongrede milliyetçilik ve özgürlük akımlarının Avrupa’ya yayılmasını önlemek amacıyla Metternich (Meternik) sistemi kurulmuştur.

Metternich (Meternik) Sistemi:

·           Fransız İhtilalinden sonra ortaya çıkan Milliyetçilik ve Özgürlük akımlarının Avrupa’da yayılmasının önüne geçmek amacıyla ortaya konulan bir sistemdir. 

·           Bu sistem, 1815 tarihli Viyana kongresine katılan İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya devletleri tarafından kabul edilmiştir. Fakat 1830 ve 1848 ihtilalleri sonrasında bu sistem önemini kaybetmişti. 

·           Milliyetçilik ve Özgürlük fikirlerinin yayılmasını istemeyen büyük devletler, bu sistemin tam tersine Balkanlarda çıkan milli isyanlara destek vermişlerdir.

Mora İsyanı ve Yunanistan’ın Kurulması

·           Fransız İhtilaliyle yayılan Özgürlük ve Milliyetçilik akımlarından etkilenen Balkan milletleri tek tek Osmanlılara karşı milli isyanlar çıkarmışlardır.  İngiltere, Fransa ve Rusya gibi Avrupalı devletler bu milli isyanlara destek vermişlerdir.

·           1821’de Mora’da çıkan Yunan isyanı, Osmanlı-Mısır kuvvetleri tarafından bastırılmasından sonra İngiltere, Fransa ve Rusya bu meseleye dahil olmuşlardır. 1827'de Navarin’de Osmanlı-Mısır donanması; İngiliz, Fransız ve Rus donanması tarafından bir baskınla imha edilmiştir.

·           1829’da Ruslarla imzalanan Edirne Antlaşmasına göre; Yunanistan kurulmuştur. Yunanistan, büyük Avrupalı devletlerin baskısı sonucunda kurulmuştur.

Not: Osmanlılardan ayrılan ilk Balkan milleti Rumlar (Yunanlılar), Balkanlarda yaşayan diğer milletlerin ayaklanmalarına örnek olmuştur.

Kırım Savaşı (1853-1856) ve Paris Konferansı (1856)

·           Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yaşanan Kırım Savaşında (1853-1856) İngiltere ve Fransa Osmanlıların yayında yer almışlardır.

·           Bu savaşta ordunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ilk dış borç İngiltere ve Fransa’dan alınmıştır.

·           Rusya’nın yenildiği Kırım Savaşı, 1856 tarihli Paris Antlaşmasıyla sona ermiştir. 

·           Paris Antlaşmasına göre; Osmanlı Devleti ilk kez Avrupa devletler hukukuna dâhil edilmiş ve topraklarının bütünlüğü büyük devletlerin garantisi altına alınmıştır.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)

·           Sıcak denizlere inmek ve Kırım Savaşı’nın intikamını almak isteyen Rusya ile Osmanlı Devleti arasında yaşandı.

·           Savaşın temel gerekçesi; 1876’da İstanbul’da toplanan Tersane Konferansında alınan kararların Osmanlı Devleti tarafından kabul edilmemesi üzerine çıkmıştır.

·           Ruslar, Osmanlıların Avrupa’daki topraklarını ve İstanbul’u ele geçirmeyi amaçlamıştır.

·           Bazı cephelerde başarılı olunmasına rağmen Osmanlı Devleti ağır bir yenilgi aldı. 1878’de imzalanan Ayastefanos Antlaşmasıyla sona ermiştir. Ayastefanos Antlaşmasının İngiltere ile Fransa’nın işine gelmemesi üzerine 1878’de Berlin Antlaşması imzalanmıştır.

Not: Ayastefanos Antlaşması, tıpkı Sevr antlaşması gibi uygulamamıştır.

İstanbul (Tersane) Konferansı (1876):

·           Balkanlardaki eyaletlerin yönetim koşullarını düzenlemek ve Balkanlardaki sorunlara çözüm bulmak isteyen İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya, Avusturya ve İtalya gibi Avrupalı devletlerin baskısıyla toplanan konferanstır.

·           Bu konferansta alınan kararların Osmanlı Devletince kabul edilmemesi üzerine Ruslar, 1877’de Osmanlı devletine savaş açmıştır. (93 Harbi çıktı)

Berlin Antlaşması (1878)

·           93 Harbi sonrasında Ayastefanos Antlaşması’nın yerine imzalanan antlaşmadır.

·           Bu antlaşmaya göre; Kıbrıs Adasının idaresini İngiltere’ye bırakılmış, Osmanlılar Kıbrıs’ı daha sonra da geri alamamıştır. 80 yıl civarında İngiltere’nin egemenliğinde kalan Kıbrıs adasında 1960’ta Kıbrıs Devleti kurulmuştur.  

·           1856 Paris Antlaşması’nda kabul edilen “Osmanlı topraklarının bütünlüğüne saygı ilkesi” Berlin Antlaşmasında yer almamıştır.

·           Bu antlaşmaya göre; Bosna-Hersek’in yönetimi geçici olarak Avusturya-Macaristan İmparatorluğuna bırakılmış, II. Meşrutiyetten sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna-Hersek’i ilhak (işgal) etmiştir.

·           Berlin Antlaşmasına göre; Sırbistan, Romanya ve Karadağ bağımsızlıklarını kazandı. Elviye-i Selase (Kars, Ardahan ve Batum) Rusya’ya bırakıldı.

Berlin’de Ermeni Meselesi

·           Berlin Antlaşması’yla ilk kez Ermeni Meselesinden söz edilmiş ve Ermeniler’e bağımsızlık yolu açılmıştır.

Not: 1853 ile 1871 yılları arasında Avrupa diplomasisi, Kırım Savaşı (1853), İtalya’nın (1870) ve Almanya’nın (1871) siyasi birliklerini kurmaları etrafında şekillenmiştir.

Üçlü İttifak ve Üçlü İtilaf Oluşumları

·           Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalya ve Almanya 1882’de yakınlaşarak Üçlü İttifak (Bağlaşma Devletleri) adı verilen birlikteliği kurmuşlardır. Bu devletler I. Dünya Savaşında aynı Blokta savaşmışlardır.

·           Üçlü İttifak Devletlerine karşı yakınlaşan İngiltere, Fransa ve Rusya 1907 yılında Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri) adı verilen birlikteliği kurmuşlardır. Bu devletler I. Dünya Savaşında aynı Blokta savaşmışlardır.

MEHMET ALİ PAŞA’NIN GÜÇ KAZANMASI

·           Napolyon komutasındaki Fransız ordusunun Akka Kalesi önlerinde, Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı birlikleri karşısında başarısız olmasıyla Fransızlar işgal ettiği Mısır’dan çekilmek zorunda kalmıştır.

·           1799 yılında düzeni sağlamak amacıyla Kahire’ye gönderilen Kavalalı Mehmet Ali Paşa, zamanla yönetimi eline almış ve otoritesini Mısır’da kurmaya başlamıştır bunun üzerine 1805’te Mısır’a vali olarak atanmıştır.

·           Hicaz’daki Vehhabi İsyanı’nı 1818’de bastırarak hac yolunu açan Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa, İslam dünyasında saygınlık kazanmıştır. Bu gelişmelerden sonra Hicaz ve Habeş valilikleri de Mehmet Ali Paşa’ya verilmiştir

·           Osmanlı Kuvvetlerinin Mora İsyanı’nı bastıramaması üzerine Mısır Valisi Kavalalı M. Ali Paşa, Girit ve Mora valiliklerinin kendisine verilmesi karşılığında Osmanlı kuvvetlerine yardım göndermiştir.

Vehhabilik:

·           1800’lü yıllarda Arap Yarımadasında ortaya çıkan, Araplar arasında yayılan ve günümüzde Suudi Arabistan’ın mezhebi olan akımdır. Aklı reddetmesi ve İslam ilimlere önem vermesi yönüyle Selefilik mezhebine dayanır.

·           1818’de Osmanlı Devletine karşı çıkan Vehhabi isyanı, Mısır Valisi Kavalalı M.Ali Paşa tarafından sert bir şekilde bastırılmıştır.

OSMANLI-RUSYA REKABETİ (1768-1914)

·           Osmanlı Devleti, 1700’lü yıllardan itibaren sıcak denizlere inme politikasını izleyen Rusya ile sürekli karşı karşıya gelmiş ve savaşlar yapmıştır.

·           1774 Küçük Kaynarca Antlaşmasına göre; Rusya, ilk defa Karadeniz’e çıkma ve serbestçe ticaret yapma hakkı elde etmiştir. Bu antlaşmadan sonra Karadeniz “Türk Gölü” olma özelliğini kaybetmiştir ve Boğazlar artık devletlerarası hukukun konusu olmaya başlamıştır.

·           Osmanlı Devleti, 1809'da imzaladığı Kale-i Sultaniye (Çanakkale) Antlaşmasına göre; Boğazların barış zamanında yabancı savaş gemilerine kapatılacağını İngiltere tarafından kabul edilmiştir.

·           Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1833 yılında imzalanan Hünkar İskelesi Antlaşmasına göre; Rusya, Boğazlardan gelecek bir tehlikeye karşı Boğazların kontrolünde söz sahibi olmuştur.

Reval Görüşmeleri ve Balkanlar

·           Osmanlı topraklarının paylaşılması konusunda İngiltere Kralı VII. Edward (Edvırd) ile Rus Çarı II. Nikola (Nikola) arasında 1908’de Reval Limanı’nda yapılan görüşmeye verilen ad.

·           II. Meşrutiyet’in ilan edilmesindeki en büyük dış etken Reval Görüşmeleri olmuştur. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Bulgaristan, bağımsızlığını kazandı.

·           Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ta İtalya ile savaştığı sırada Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ birleşerek 1912 yılında Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmiştir. Böylelikle Balkan Savaşları başladı.

Not: Balkan Savaşlarından sonra Arnavutluk bağımsızlığını ilan etmiştir. (Osmanlı Devletinden ayrılan son devlet Arnavutluk’tur.)

·           I. Balkan Savaşı: Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ gibi Balkan devletlerinin Osmanlı Devletine saldırmasıyla başladı. 30 Mayıs 1913’te imzalanan Londra Antlaşması’yla sona ermiştir. I. Balkan Savaşından Bulgaristan’ın daha fazla toprak kazanması ve büyüyerek çıkması diğer Balkan devletlerini endişeye düşürmüş ve II. Balkan Savaşı’nın çıkmasına neden olmuştur.

·           I. Balkan Savaşı sonunda Bulgaristan’ın daha fazla toprak alması ve çok güçlenmesi diğer Balkan Devletleri tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Yunanistan, Sırbistan, Karadağ ve Romanya’nın Bulgaristan’a saldırmasıyla II. Balkan Savaşı başladı. Balkan Devletleri arasında 1913’te imzalanan Bükreş Antlaşmasıyla savaş sona erdi.

·           II. Balkan Savaşından sonra Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında 1913’te imzalanan Atina Antlaşmasına göre; Yanya, Selanik ve Girit’in Yunanistan’a ait olduğunu resmen kabul etmiştir.

·           1913’te Bulgaristan ile imzalanan İstanbul Antlaşmasına göre; Edirne ve Kırklareli topraklarının Osmanlı toprağı olduğu kabul edildi.

Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları

·            Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşı öncesinde, İngiltere ve Rusya ile ittifak kurma arayışının olumsuz sonuçlanması üzerine Almanlarla 1914’te gizli ittifak antlaşması imzalanmıştır.

·            I. Dünya Savaşı başladıktan sonra Osmanlı Devleti, Almanya’nın başını çektiği İttifak Devletlerinin yanında savaşa girmiştir.