2. ÜNİTE:
BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
KURULUŞ DÖNEMİ GELİŞMELERİ
Anadolu’nun Jeopolitiği: Jeopolitik; bir yerin bulunduğu
coğrafyanın o bölgeye kazandırdığı önem doğrultusunda devletlerin ürettiği
politikadır.
Ø
Anadolu; Jeopolitiği nedeniyle tarihin ilk
dönemlerinden itibaren yerleşim için ideal bir bölge olmuştur.
Ø
Anadolu’nun bu özelliklerinin de etkisiyle 11.
yüzyılın ikinci yarısından itibaren bölgeye, Oğuz göçleri artarak devam etmiş
ve buna bağlı olarak Anadolu’nun Türkleşmesi hızlanmıştır.
RİVAYETLER İÇİNDE
BİR BEYLİK
NOT: Osmanlı
Beyliği’nin kurucularının; menşei, hangi boya mensup oldukları, Anadolu’ya ilk
ne zaman geldikleri, hangi yörelerde yaşadıkları ve hatta beyliğin tam olarak
ne zaman ve nerede kurulduğu günümüzde tartışma konusudur.
Ø
Kuruluş Dönemi’nde yaşanan askerî ve siyasi
gelişmeleri anlatan kaynaklar Bizans tarihçileri Pachymeres (Pakimires),
Nikephoros (Nikeforos) ve Kantakouzenos (Kantakuzen), Arap Kaynakaları İbn-i
Batuta, el-Ömerî, İbn-i Said ve İbn-i Haldun bunlara örnektir.
Ø
Osmanlı Tarihinin En Eski yerli ve milli
Kaynakları; Osmanlılar hakkında ilk tarihî bilgiler, Orhan Bey’in imamı İshak
Fakih’in oğlu Yahşî Fakih tarafından kaleme alınan “Yahşî Fakih
Menâkıbnâmesi”dir. Aşıkpaşazâde,“Aşıkpaşazâde Tarihi”, Ahmedî’nin
“İskendernâme”si, Neşrî ve Oruç Bey, Enverî, Ruhi Çelebi ve Karamani Mehmet
Paşa gibi tarihçilerin eserleri de önemlidir.
OSMANLI BEYLİĞİNİN
KURULUŞU
Ø
Osmanlılar; Oğuzların, Bozok Kolu’na bağlı
Günhan Soyu’nun Kayı Boyu’na mensuptur. Kayılar Selçuklularla birlikte
Malazgirt Savaşı sonrasında Anadolu'ya gelmişlerdir.
Ø
1230 yılındaki Yassı Çimen Savaşında
Harzemşahlara karşı Anadolu Selçukluları ile birlikte savaşmışlardır. I.
Alaeddin Keykubat Kayıları bu hizmetleri karşılığında uç beyliği olarak Batıya
gönderdi. Ankara yakınlarındaki Karacadağ, Söğüt ve Domaniç bölgesine
yerleştiler.
Ø
Kayıların Bilinen İlk beyleri Gündüz Alp'tir. Bu
konu hakkında Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu üzerine çalışmalar yapan tarihçilerin
ileri sürdüğü görüşler farklılık göstermektedir. Özellikle Paul Wittek (Vitek),
Mehmet Fuat Köprülü ve Halil İnalcık, beyliğin kuruluşu ile ilgili önemli
teoriler ortaya atmışlardır.
NOT: Bugünkü
Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, İznik, Düzce, Yalova, Bolu, Bartın ve
Zonguldak illerini kapsayan coğrafi alanın Antik Çağ ve sonrasındaki dönemde
(Türklerin bölgeye gelişine kadar) ki adı Bitinya’dır
OSMANLI DEVLETİNİN
KISA ZAMANDA BÜYÜMESİNİ HAZIRLAYAN ŞARTLAR
Beyliğin bulunduğu -Coğrafi Konum, Osmanlı Beyliğinin başına
geçen beylerin halkla çok iyi kaynaşmaları, Anadolu'daki beyliklerin çoğu
Osmanlı Beyliğini önemsemediler, Osmanlı Beyliği'nin çok iyi teşkilatlanması,
iyi bir devlet yapısı oluşturması, İktidarı tek elde toplamayı başarmaları,
Bizans'ın otoritesinin zayıflaması, İç karışıklık, halkın bıkkınlığı, iktidar
çatışmaları, Halka iyi davranmaları
OSMANLI-BİZANS İLİŞKİLERİ
BALKANLARDA DURUM
Ø
Bizans devletinin otoritesi zayıflamış, halkın
memnuniyetsizliği artmıştır.
Ø
Balkanlarda siyasi birlik yoktur.
Ø
Balkanlarda Bulgar, Sırp ve Macar ve Venedik
krallıkları bulunmaktadır.
BİZANS’TA DURUM
§
Otorite boşluğu bulunmaktadır.
§
Taht Kavgaları vardır.
§
Halk üzerinde Haçlı Seferlerinin etkisi
büyüktür.
§
Halk üzerinde Tekfur baskısı fazlaca etkilidir.
ANADOLU'DA DURUM
Ø
13. yy. da Anadolu Selçuklu Devletinin otoritesi
zayıflamış, pek çok yeni beylik kurulmuştur. Ahilerin Anadolu'da etkileri
artmıştı.
OSMAN BEY
(1299-1324) DÖNEMİ
Ø
Ertuğrul Bey'den sonra beyliğin başına geçen
Osman Bey (1299-1324) Şeyh Edebali'nin kızı ile evlenerek Ahilerin de desteğini
almıştır.
Ø
Bizans tekfurlarından Karacahisar Kalesi alındı.
Ø
Bilecik, İzmit, Mekece, Lefke, Akhisar ve
Geyve'yi aldı.
Ø
Bizanslılarla (Koyunhisar) Bafeon Savaşı
yapıldı. Bizanslılarla yapılan Koyunhisar Savaşı kazanıldı.(1301).
Ø
İlk Osmanlı parasını bastırdı.
ORHAN BEY
(1324-1362) DÖNEMİ
Ø
Mudanya, (1321) fethedildi.
Ø
Bursa'yı alarak başkent yaptı (1326)
Ø
Bizans, İmparatoru (Andranikos) ile 1329 yılında
yaptığı Maltepe Savaşı'nı (Pelakanon) kazanarak İznik'i aldı. Bizansla yapılan
ilk meydan savaşıdır.
Ø
Karesioğullarıyla savaş yapılmadan alındı. Karesoğulları
Beyliğinin donanmasından yararlanıldı.
Ø
Balıkesir ve Çanakkale dolayları Osmanlıların
egemenliği altına girdi ve Osmanlılar ilk kez Rumeli’de toprak kazandı.
BALKAN
FETİHLERİ
Bizanslılardaki taht kavgasında Kantakuzen'e destek veren
Orhan Bey, bu yardıma karşılık olarak Çimpe Kalesini Bizanslılardan almıştır.
1345'te Orhan Bey'in oğlu Süleyman Paşa Rumeli'ye geçmiştir.
Balkanlardaki fetihlerde Osmanlı kuvvetlerine kumandanlık etmiştir. Ece Yakup,
Gazi Fazıl, Hacı İlbeyi ve Evrenos Bey gibi tecrübeli Karesi komutanları
Osmanlı hizmetine girmiş ve Balkan fetihlerinden bu komutanların çok önemli
katkıları olmuştur.
ÖNEMLİ GELİŞMELER:
Ø
1352'de Çimpe kalesi alındı. (Orhan Bey)
Ø
Orhan Bey’den itibaren İskan Politikası
uygulanmaya başlandı ve Doğudan getirien Türkmenler Balkanlara yerleştirilmeye
başlandı.
Ø
1354'de Ankara alındı. (Orhan Bey)
Ø
İlk adli teşkilat kuruldu. (Orhan Bey)
Ø
İlk medrese İznik'te açıldı. İlk Müderris
Davud-u Kayseri'dir. (Orhan Bey)
Ø
İlk vezirlik makamına Alaaddin Bey
getirilmiştir. (Orhan Bey)
Ø
Devlet meselelerinin görüşüldüğü Divan teşkilatı
Orhan Bey döneminde ilk kez oluşturulmuştur. (Üyeleri: Padişah, Kadı, Müfti ve
Vezir)
Ø
İlk düzenli ordu (yaya müsellem) Orhan Bey
döneminde oluşturulmuş ve Osmanlılar Beylik'ten Devlet'e geçmiştir.
MURAT
(HÜDAVENDİGAR (1362-1389) DÖNEMİ
Sazlıdere savaşı sonunda 1363'te Edirne fethedildi ve
Başkent Edirne’ye taşındı. Edirne’nin fethinden sonra Lala Şahin Paşa, Filibe
ve Gümülcine’yi almıştır.
SIRPSINDIĞI
SAVAŞI (1364)
Macar, Sırp,
Bulgar, Eflak ve Bosna kuvvetlerinden oluşan Haçlı birliği ordusuyla yapılan
ilk savaş olan Sırpsındığı Savaşı kazanıldı. Bu savaştan sonra Batı Trakya
Osmanlı hakimiyetine geçti ve Bizans’ın Balkanlarla ilişkisi kesildi.
Ø
Balkanlarda iskan siyasetine hız verildi.
Ø
Germiyanoğulları’ndan çeyiz karşılığı,
Hamitoğulları’ndan da para karşılığı toprak alındı.
Ø
Lala Şahin Paşa, Hacı İlbey, Evrenos Bey gibi
devlet adamaları I. Murat dönemindeki önemli kumandanlardır.
ÇİRMEN SAVAŞI
(1371)
Osmanlılar ile Sırplar arasında 1371 yılında yapılan savaşı
Osmanlı Devleti kazandı.
KOSOVA SAVAŞI
(1389)
Ø
Sırp, Bosna, Hırvat ve Arnavutluk kuvvetlerinin
kurduğu haçlı birliği ile Osmanlılar arasında yapılan savaşı Osmanlılar
kazanmıştır.
Ø
Bu savaştan sonra Balkanlarda, Osmanlıların kesin
olarak yerleşmeleri başladı.
Ø
Sultan I. Murad, zaferden sonra savaş meydanında
dolaşırken Lazarʼın damadı olan yaralı Milos Obiliç (Miloş Obiliç) tarafından
şehit edilmiştir.
Ø
Kosova Savaşında, İlk kez top kullanılmıştır.
Ø
Murat Devlet teşkilatına büyük önem verdi.
Kapıkulu sisteminin esasını oluşturan yeniçeri ocağını kurdu. Tımar sistemi ilk
kez uyguladı. Sultan ünvanının kullanan ilk Osmanlı padişahıdır.
YILDIRIM
BEYAZIT DEVRİ (1389-1402)
Ø
Anadolu Türk birliğinin kurulmasına büyük önem
vermiştir.
Ø
Germiyan, Saruhan, Aydın, Menteşe, Candar ve
Karamanoğlu beyliklerini Osmanlı ülkesine katmıştır.
Ø
Kadı Burhanettin Beyliği alındı.
Ø
Ekonomik gelişmeyi sağlamak için ilk kez
Venedikli tüccarlara imtiyazlar vermiştir.
Ø
Osmanlı tarihinde İlk kez istanbul’u kuşatan
padişahtır Yıldırım Beyazıt. (1391). (İstanbul'u dört kez kuşatmış ve bu
kuşatmalar sırasında Anadolu Hisarı’nı (Güzelce Hisarını (1395) yaptırdı.)
NİĞBOLU SAVAŞI
(1396)
Ø
Türkleri Balkanlardan atmak ve Bizans'a yardım
etmek amacı ile başlayan Macar, Bulgar, Fransız, İngiliz, İskoç, Lehistan,
Avusturya, İtalya, İsviçre, Rodos ve Eflak'lıların katıldığı bu savaşta
Osmanlılar galip geldi.
Ø
Bosna ve Eflak Osmanlılara bağlandı.
TÜRK DEVLETLERİNİN
LİDERLİK MÜCADELESİ
ANKARA SAVAŞI (1402)
Ø
Timur'un Osmanlı topraklarını ele geçirme isteği
ve Çin seferine çıkmadan Batı sınırını güven altına almak istemesi. Timur'dan
kaçan beylerin Karayusuf ve Ahmet Celayir'in Yıldırım'a sığınmaları iki
devletin karşı karşıya gelmesine neden olmuştur.
Ø
İki hükümdarın da Türk-İslam dünyasının lideri
olmak istemeleri sonucunda Ankara savaşı çıkmıştır. Osmanlı Devletinin ordusu,
Timur‘un ordusuna yenilmiş ve Yıldırım Beyazıt, Timur'a esir düşmüştür.
Yıldırım Beyazıt esaret hayatından dolayı 1 yıl sonra üzüntüsünden öldü.
Ø
Ankara Savaşından sonra Anadolu Türk birliği
bozuldu. Osmanlı Devleti yıkılma
tehlikesi geçirdi.
Ø
Osmanlı Devleti Fetret Devrine girdi ve
Yıldırım'ın oğulları Musa, İsa, Mehmet ve Süleyman arasında taht kavgaları
başladı. Fetret dönemi 13 yıl sürdü.
Ø
Osmanlıların Balkanlardaki ilerlemeleri durdu.
İstanbul'un fethedilmesi gecikmiştir.
FETRET DÖNEMİ
(1402-1413)
Ø
Yıldırım Beyazıt'ın Timur'a yenilmesinden
(1402), Çelebi Mehmed'in hükümdar olmasına (1413) kadar geçen döneme Fetret
(Kargaşa) devri denilir.
Ø
Bu dönemde Yıldırım Beyazıt'ın dört oğlu
(Süleyman Çelebi, Rumeli'de; İsa Çelebi, Balıkesir'de; Musa Çelebi, Bursa'da;
Çelebi Mehmet ise Amasya'da padişahlıklarını ilan ettiler.
Ø
Kardeşleri ile mücadele sonunda Çelebi Mehmet
Osmanlı tahtına tek başına oturdu. Çelebi Mehmet, Osmanlı Devletinin ikinci
kurucusu olarak kabul edilir.
MEHMET (ÇELEBİ)
DÖNEMİ (1413-1421)
Ø
Kardeşleri arasındaki taht mücadelesini kazanan
Çelebi Mehmet, devletin siyasi birliğini sağlayarak Osmanlı Devletinin ikinci
kurucusu olarak kabul etmiştir.
Ø
Çelebi Mehmet; Balkanlarda barışçı bir siyaset
izledi, Anadolu birliğini sağlamaya çalıştı, Venediklilerle ilk deniz savaşını
yaptı. (1416), Saruhanoğlu Beyliği Osmanlı devletine bağlandı.
Ø
Dinî nitelikli ilk ayaklanma olan Şeyh Bedrettin
isyanı bastırıldı.
II. MURAD
DÖNEMİ (1421-1451)
Ø
Çelebi Mehmet döneminde başlayan "Düzmece
Mustafa" olayı II. Murat döneminde sonlandırılmıştır.
Ø
Yıldırım Beyazıt’tan sonra İstanbul’u kuşatan
ikinci Osmanlı padişahı olmuştur. (1442)
Ø
Anadolu'da; Candaroğulları, Hamitoğulları,
Menteşeoğulları, Tekeoğulları, Germiyanoğulları, Taceddinoğulları tekrar
hâkimiyeti altına aldı.
Ø
Germiyanoğulları mücadele edilmeden alındı.
EDİRNE SEGEDİN
ANTLAŞMASI (1444)
Ø
Osmanlı Devleti ile Haçlı Birlikleri arasında
imzalandı
Ø
Edirne Segedin Antlaşması sonunda II. Murat
tahtı on iki yaşındaki oğlu II. Mehmet'e bırakmıştır. II. Murat, kendi isteği
ile tahttan çekilen tek Osmanlı padişahıdır.
VARNA SAVAŞI
(1444)
Ø
Çocuk yaştaki II. Mehmet'in tahta çıkması,
Haçlıların harekete geçmesine ve Osmanlıları Balkanlardan atma düşüncesinin
canlanmasına neden olur.
Ø
II. Murat'ın tekrar Osmanlı tahtına çıkmasıyla,
Osmanlılar bu savaşta haçlılara karşı üstün gelmiştir.
II. KOSOVA
SAVAŞI (1448)
Ø
Varna yenilgisi üzerine Haçlıların Öç almak
gayesi ile yaptıkları savaştır. Kosova'da haçlılar bozguna uğradılar.
Ø Bu savaşla Balkanların kesin Türk yurdu olduğu görülmüş, Balkanların fethi tamamlanmış ve Türklerin Balkanlardan atılması ümidi sona ermiştir. Avrupa savunma durumuna geçmiştir.
