Çarlık Rusya, 1547
yılında Korkunç İvan tarafından kurulan ve 1917 Bolşevik Devrimiyle yıkılan
devlete verilen ad. Rusların sıcak denizlere (Akdeniz-Atlas Okyanusu) inme
politikası nedeniyle Osmanlılar ile Rusya sürekli savaşmışlardır.
1568-1570:
Astrahan Seferi: Osmanlı padişahı II.Selim döneminde Çarlık Rusya üzerine
yapılan ve başarısızlıkla sonuçlanan bir seferdir.
1676-1681:
Osmanlı-Rus Savaşı: Osmanlı İmparatorluğu ile Çarlık Rusya arasında yapılan ilk
büyük savaştır. IV. Mehmet döneminde gerçekleşen bu savaşta Osmanlı ordusuna
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutanlık etmiştir. Osmanlı Devletinin zaferiyle
biten bu savaş sonunda Bahçesaray Antlaşması imzalandı
1681: Bahçesaray
(Çehrin) Antlaşması: Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya arasında imzalanan ilk
resmi antlaşmadır. IV. Mehmet Döneminde Kırım’da imzalanan bu barış
antlaşmasıyla Dinyeper Nehri iki devlet arasında sınır kabul edildi.
1686-1699: Kutsal
İttifak ve Osmanlı Savaşları: Kutsal
İttifak Devletlerinin yanında savaşan Çarlık Rusya ile Osmanlı Devleti arasında
yapılan savaştır. 1700 yılında imzalanan İstanbul Antlaşmasıyla bu savaş sona
ermiştir. Osmanlılar bu savaşta Rusya’ya karşı yenildi ve Azak Kalesi Rusya’nın
kontrolüne girdi.
1700: İstanbul
Antlaşması: Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya arasında imzalanan bir barış
antlaşmasıdır. Osmanlı padişahı II. Mustafa döneminde imzalanan bu antlaşmayla
Ruslar, Azak Kalesini ele geçirdi ve İstanbul’da elçi bulundurma hakkı elde
etti.
1711 Osmanlı-Rus
Savaşı (Prut Savaşı): III. Ahmet döneminde Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya
arasında yapılan bir savaştır. Poltova Savaşında yenilen ve Osmanlı’ya sığınan
İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ın Ruslara teslim edilmemesi üzerine bu savaş
çıkmıştır. Rus Çarı I. Petro (Deli Petro-Büyük Petro) komutasındaki Rus ordusu
ağır bir yenilgi almış ve barış teklifinde bulunmuştur. Rusya ile Osmanlıar
arasında imzalanan Prut Antlaşmasıyla savaş bitmiştir. Bu savaşta Sadrazam
Baltacı Mehmet Paşa Osmanlı ordusuna komutanlık etmiştir.
1711: Prut
Antlaşması: Osmanlı Padişahı III. Ahmet ile Rus Çarı I. Petro arasında
imzalanan barış antlaşmasıdır. Bu antlaşmayla; Azak Kalesi, Osmanlılara geri
verilmiş. Ruslar, İstanbul'da daimi elçi bulundurmayacaktır.
1735-1739:
Osmanlı- (Rusya+Avusturya) Savaşı: I. Mahmut Döneminde Osmanlı Devletinin Rusya
ile yaptığı savaştır. Osmanlı Devletinin zaferiyle sonuçlanan bu savaşta
Rusya’nın Karadeniz’deki ilerleyişi durduruldu ve imzalanan Belgrad
Antlaşmasıyla bu savaş son buldu.
1739: Belgrad
Antlaşması: I.Mahmut Döneminde Avusturya ve Rusya ile imzalanan barış
Antlaşmasıdır. Osmanlı Devletinin kazançlı çıktığı son antlaşmadır.
1768-1774:
Osmanlı-Rus Savaşı: Osmanlı Devletinin ağır bir yenilgi aldığı bu savaş Küçük
Kaynarca Antlaşmasıyla bitmiştir. Bu savaş sırasında Osmanlıların başında III.
Mustafa, Rusya’nın başında ise II. Katerina bulunmaktaydı.
1770: Çeşme Baskını:
1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşında Ege Denizinde Çeşme’de bulunan Osmanlı
donanması 1770 yılında Rus donanması tarafından yakılmıştır.
1774: Küçük
Kaynarca Antlaşması: 18.yüzyılda Osmanlı Devletinin imzaladığı en ağır
antlaşmadır. Bu antlaşma I. Abdülhamit döneminde Rusya ile imzalanmıştır. Bu
antlaşmayla Kırım Hanlığı Osmanlı’dan ayrılarak bağımsızlığını kazanmıştır.
Rusya, Osmanlı Devletinde yaşayan Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenmiştir.
Osmanlı Devleti, Karadeniz’deki egemenliğini kaybetmiştir.
1779: Aynalıkavak
Antlaşması (Tenkihnamesi): Osmanlılar ile Rusya arasında imzalanan bir
düzenleme ve ticaret antlaşmasıdır. Osmanlı Devleti bu antlaşmayla, Kırım
Hanlığının başına geçen Rus yanlısı Şahin Giray’ı tanımıştır ayrıca Akdeniz ve
Karadeniz'de, Fransızlar ile İngilizlere tanınan ticari haklar Rusya'ya da
tanınmıştır.
1787-1792:
Osmanlı-Rus Savaşı: Rusya’nın Kırım’ı işgal etmesi üzerine başlayan savaştır.
Osmanlı Devleti bu savaşta Rusya’ya karşı ağır bir yenilgi almıştır. I.
Abdülhamit döneminde başlayan savaş, III.Selim döneminde imzalanan Yaş
Antlaşmasıyla sona erdi.
1792: Yaş
Antlaşması: Osmanlılar ile Rusya arasında 1792’de imzalanan bir barış
antlaşmasıdır. III. Selim döneminde imzalanan bu antlaşmayla Kırım’ın Rus
toprağı olduğu Osmanlı Devleti tarafından resmen kabul edildi. Osmanlı Devleti
bu antlaşmayla dağılma dönemine girdi.
1806-1812
Osmanlı-Rus Savaşı: Osmanlılar ile Rusların Balkanlarda yaşadığı anlaşmazlıklar
sebebiyle bu savaş çıkmıştır. III. Selim döneminde başlayan bu savaş, II.
Mahmut döneminde imzalanan Bükreş antlaşmasıyla son bulmuştur.
1812: Bükreş
Antlaşması: Osmanlı padişahı II. Mahmut döneminde Rusya ile imzalanan bu
antlaşmayla bugün ki Moldova (Basarabya) toprakları Ruslara bırakıldı ve
Sırplara ayrıcalıklar verildi.
1827: Navarin
Deniz Muharebesi (Baskını):
Osmanlı-Mısır donanmaları ile İngiltere, Fransa ve Rusya donanmaları
arasında 1827 yılında yaşanan deniz savaşıdır. Avrupalı Devletlerin
Yunanistan’a bağımsızlık verilmesi fikrine, II. Mahmut’un onay vermemesi
neticesinde bu savaş çıkmıştır. Bu deniz savaşında Osmanlı ve Mısır donanmaları
ağır bir yenilgi aldı. İngiliz, Fransız ve Rus donanmalarının kesin zaferiyle
sonuçlandı.
1829: Edirne
Antlaşması: Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yapılan ve Yunanistan’ın
bağımsızlığıyla sonuçlanan bu antlaşma, II. Mahmut Döneminde imzalandı. Osmanlı
Devleti, bu antlaşmayla Rusya’ya savaş tazminatı ödemeyi kabul etti
1833: Hünkar
İskelesi Antlaşması: Mısır isyanında Osmanlıya yardım için İstanbul'a gelen
Ruslar ile Osmanlılar arasında 1833’te imzalanan antlaşmadır. II. Mahmut
döneminde imzalanan bu antlaşmayla, Rusya ile Osmanlılar huzur ve güvenlikleri
için birbirlerine yardımda bulunacakları sözünü vermişlerdir. Bir savaş
durumunda boğazların, Ruslarla savaşan devletlere kapatılacağı kararı alınmış.
Antlaşmanın 8 yıl devam edeceği belirtilmiştir. Not: Osmanlı devletinin
Boğazlar üzerindeki haklarını kullanarak imzaladığı son antlaşmadır.
1853-1856: Kırım
Savaşı: Sultan I. Abdülmecit döneminde Osmanlı Devleti ile Rusya arasında
yapılan bir savaştır. İngiltere ve Fransa’nın bu savaşta Osmanlı Devletine
destek vermesiyle Ruslara karşı bir zafer elde edildi. 1856’da imzalanan Paris
Antlaşmasıyla Kırım savaşı sona erdi. Not: Osmanlı Devleti bu savaş sırasında
İngilizlerden ve Fransızlardan aldığı borçları geri ödeyemeyince Avrupalı
devletler borçlarını Osmanlıdan tahsil etmek amacıyla 1881’de Duyunu Umumiye
adında genel borçlar idaresini kurdu.
1856: Paris
Antlaşması: Kırım Savaşını bitiren barış antlaşmasıdır. Osmanlı Devleti ile
Rusya arasındaki yapılan bu antlaşmaya Osmanlı Devletinin müttefiki olan
İngiltere ile Fransa da imza atmışlardır. Bu Antlaşmayla Osmanlı Devleti Avrupa
devleti sayıldı ve Osmanlı topraklarının bütünlüğü Avrupalı devletlerin
garantisi altına alındı. Karadeniz’in tarafsızlığı kabul edildi.
1877-1878:
Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi): II. Abdülhamit döneminde Rusya ile yapılan bu
savaşta Osmanlılar tarihinin en ağır yenilgilerinden birini almıştır. 93 Harbi,
Ayestefanos Antlaşmasıyla sona ermiş fakat Ayestefanos Antlaşmasının Avrupalı
Devletlerin işine gelmemesi nedeniyle hiçbir zaman yürürlüğe girmemiştir. Not:
Bu savaş Rumi Takvime göre 1293 yılında yapıldığı için bu savaşa 93 Harbi adı
verilmiştir.
1878-Berlin Antlaşması: 93 Harbi sonrasında Avrupalı Devletlerinin katılımıyla Osmanlılar, Ruslar, İngilizler, Almanlar, İtalyanlar ve Fransızlar arasında imzalanmıştır. Yürürlüğe girmeyen Ayestefanos antlaşmasının yerine imzalandı. Bu antlaşmayla; Kars, Ardahan, Batum ve Artvin Ruslara bırakıldı. Ermeni meselesi ilk kez gündeme geldi. Not: Avrupalı Devletler bu antlaşmayla Osmanlı topraklarının bütünlüğünü koruma politikasından vazgeçmiştir.
