Tarih Ansiklopedisi

Atatürk’ün Hayatı: (1881-1938)

Atatürk’ün öğrenim gördüğü şehirler

·         Selanik (Yunanistan)

·         Manastır (Makedonya)

·         İstanbul

 

Atatürk’ün ilk görev aldığı şehirler:

·         Şam (Suriye) ve

·         Sofya (Bulgaristan)

 Atatürk’ün etkilendiği Türk aydınlar:

·         Türkçülük alanında;

·         M. Emin Yurdakul

·         Namık Kemal

·         Tevfik Fikret

·         Ziya Gökalp

 

Atatürk’ün etkilendiği Fransız aydınlar:

·         jan jak rausse

·         montesku

·         voltaire

 

Tanzimat Dönemi Eğitim kurumları:

·         Sıbyan mektepleri (ilkokul)

·         Rüştiye mektepleri (ortaokul)

·         İdadi mektepleri (lise)

·         Mektebi sultani (Galatasaray lisesi-yüksekokul - 2 yıllık)

·         Sahanı seman medreseleri (4 yıllık yükseköğretim)

 

Osmanlı devletinin dağılmasını önlemek için ortaya çıkan fikir akımları: 

Osmanlıcılık:

·         Tanzimat döneminde ortaya çıkmış bir fikir akımıdır.

·         Osmanlı devletinde yaşayan bütün milletlerin huzur içinde ve eşit bir şekilde yaşamasını amaçlayan fikir akımıdır.

·         özellikle milli isyanların ortaya çıkmasıyla ortaya çıkmış ama bu milli isyanlar sonucu Osmanlıdan bağımsız devletlerin kurulmasıyla bu fikir akımı önemini yitirmiştir.

·         Osmanlıya isyan eden ilk millet Sırplardır

·         Osmanlıdan ayrılan ilk devlet yunanlılardır

·         Osmanlıdan ayrılan son devlet Arnavutluk’tur. 

 

 İslamcılık (Ümmetçilik):

·         Osmanlı devletinden ayrılmaların olmasıyla Osmanlıcık fikri önemini yitirmiş ve II. Abdülhamit döneminde İslamcılık fikri ön plana çıkmıştır.

·         Bu fikir akımında amaç bütün Müslümanları tek çatı altında toplamaktır. 

·         1.Dünya savaşında Mekke emiri şerif Hüseyin’in İngilizlerle anlaşması ve Osmanlı devletine karşı savaşmasıyla bu fikir akımı önemini yitirmiştir

Türkçülük (Turancılık):

·         İslamcılık fikrinin önemini kaybetmesiyle İttihat ve Terakki Partisi döneminde Türkçülük fikri önem kazanmaya başlamıştır.

·         Bu fikir akımında amaç: bütün Türklerin tek çatı altında toplanmasıdır

 Adem-i Merkeziyetçilik:

·         II. Abdülhamit’in torunu Prens Sabahattin tarafından ortaya atılmış bir fikir akımıdır.

·         Bu fikir akımında amaç: merkezi yönetim yerine yerel yönetimlerin güçlendirilmesine dayanan bir fikir akımıdır.

 

·         Eyalet sistemin gerekliliği üzerinde duran ve bölgelerin ihtiyaçlarının farklı olması sebebiyle tek merkezden yönetilmesinin doğru olmadığını savunan fikir akımıdır.

Yönetim Biçimleri:

Monarşi:

·         bütün yetkilerin tek kişide toplandığı ve tek kişinin devleti yönettiği yönetim biçimidir.

·         Krallar ve hükümdarlar örnek verilebilir.

 Teokrasi:

·         devletin din kurallarıyla yönetildiği yönetim biçimidir.

·         İran’daki yönetim teokrasiye örnek verilebilir

 

Oligarşi:

·         devletin bir zümre, grup veya bir aile tarafından yönetildiği yönetim biçimidir.

 

Cumhuriyet:

·         devletin halkın seçtiği kişiler tarafından yönetildiği yönetim biçimidir

 

Federal Devlet:

·         devletin eyaletlere bölünerek yönetildiği yönetim biçimidir.

 

 

Osmanlı Devletinden ayrılan Balkan Devletleri

 

·         Yunanistan: 1829- Edirne ant. ile bağımsızlığını ilan etti

·         Sırbistan: 1878- Berlin ant. ile bağımsızlığını ilan etti

·         Karadağ: 1878- Berlin ant. ile bağımsızlığını ilan etti

·         Romanya: 1878- Berlin ant. ile bağımsızlığını ilan etti

·         Bulgaristan: 1909- II. Meşrutiyet’in ilanıyla bağımsızlığını ilan etti

·         Arnavutluk: 1912- I. Baklan savaşından sonra bağımsızlığını ilan etti

*Atatürk’ün savaştığı cepheler: 

Trablusgarp Savaşı (1911):

·         İtalya’nın Trablugarb’ı (Libya) işgal etmesiyle Osmanlı ile İtalya arasında yaşanan savaştır.

·         Bu savaşta Osmanlılar yenilmiş ve Kuzey Afrika’daki son toprak parçası olan Libya’yı da kaybetmiştir.

 

·         Mustafa Kemal bu cephede Albay rütbesiyle görev almıştır.

 

·         İtalya ile Osmanlılar arasındaki bu savaşa Uşi Antlaşmasıyla son verildi

 

Kafkas Cephesi (1915):

·         Osmanlı Devletinin I.Dünya savaşında Ruslara karşı açmış olduğu cephedir.

·         Bu cephede Osmanlı devleti Ruslara yenilmiş ve Erzurum, Erzincan, Bitlis ve Muş işgal edildi.

 

·         Not: Atatürk tarafından Bitlis ve Muş geri alınmıştır.

 

·         Rusya, savaştan çekilmesiyle işgal etmiş olduğu toprakları Osmanlıya geri vermiştir.

·         (Kars- Ardahan-Batum- Erzincan- Erzurum)

 

·         Önemli: Osmanlı Devleti, yenilmesine rağmen torak kazandığı tek cephe Kafkas Cephesidir.

Çanakkale Cephesi (1915):

·         I.Dünya savaşında İngilizler ile Yunanlıların İstanbul’u işgal etmek ve boğazlardan Ruslara yardım göndermek amacıyla açmış olduğu cephedir.

·         Mustafa Kemal bu cephede Albay rütbesiyle görev almış ve savaş sonunda General rütbesine çıkmıştır.

·         Bu cephe Osmanlı Devletinin zaferiyle kapanmıştır.

 

·         Önemli: Bu zaferden etkilenen Bulgaristan ittifak devletlerinin yanında savaşa girmiştir.

Suriye ve Filistin cephesi:

·         İngilizlerle savaşılmış ve Osmanlı Devleti bu cephede başarı elde edememiştir.

 

 

I.Dünya Savaşı (1914-1918)

 

·         I.Dünya Savaşı öncesi Osmanlı devletinin genel durumu:

·         Azınlık isyanları:

·         Trablusgarp savaşı:

·         Balkan savaşları:

·         Savaşlarda başarısız olunması:

·         Toprakların kaybedilmesi,

·         Ekonominin bozulması,

·         Huzur ve güven ortamının bozulması

·         *Duyunu Umumiye’nin kurulması:

 

Sebepleri:

o   Sömürgecilik yarışı

o   Milliyetçilik akımı

o   Silahlanma yarışı ve bloklaşma

o   Alsas Loren Meselesi

o   Rusların Panslavizm politikası

Dünya Savaşındaki Gelişmeler:

·         Avusturya veliahtının bir Sırplı tarafından öldürülmesiyle Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Sırbistan’a savaş açmış bu şekilde 1.Dünya savaşı başlamış ve bloklar oluştu.

 

İtilaf Devletleri

·         Avusturya

·         Macaristan

·         Almanya

·         İtalya

·         +

·         Osmanlılar

·         Bulgaristan

 

 

İttifak Devletleri

·         Sırbistan

·         Rusya

·         İngiltere

·         Fransa

·         +

·         Portekiz

·         İtalya

·         Yunanistan+Romanya+ Japonya

·         ABD

 

 

Rusya’nın savaşa girmesi (1914):

·         Sırbistan’ın yanında savaşa girdi. (Ruslar ve Sırplar Slav kökenli topluluklardır)

 

İngiltere ve Fransa’nın savaşa girmesi (1914):

·         Rusya ile yapılan antlaşma gereği ve Almanya’nın tehdit olarak görülmesi sebebiyle bu iki devlet savaşa girdi.

 

İtalya’nın savaşa girmesi (1915):

·         Almanlar ile beraber hareket edildiği için İtalya İttifak devletlerinin yanında savaşa girdi.

·         Savaş devam ederken İtalyanlar İngilizlerle yaptıkları gizli antlaşmayla (Londra Ant.) itilaf devletlerinin safına geçti.

 

ABD’nin I. Dünya savaşına girmesi (1918):

·         1.Dünya savaşının başında tarafsız olan ABD’nin ticaret gemilerinin Almanlar tarafından batırılmasıyla, İngiltere ve Fransa’nın yanında savaşa girdi.

·         Wilson ilkelerini yayınlayan ABD, itilaf devletlerinin  yanında I.Dünya savaşına girdi.

Wilson İlkeleri

·         Savaş sonunda;

·         Yenen devletlerin yenilen devletlerden tazminat ve toprak almaması

·         Sömürgeciliğin kaldırılması

·         Gizli antlaşmaların yapılmaması,

·         Dünya barışını korumak ve uluslararası bir örgütün kurulması

·         Boğazların dünya ticaretine açılması

·         Azınlıkların temsil haklarının korunması gibi maddeler içeren  bir belgedir.

 

Önemli: ABD, I. ve II. Dünya Savaşlarının sonucuna etki etmiş bir devlettir.

 

·         Not: itilaf devletleri, ABD’nin yaptığı yardımlar neticesinde ittifak devletlerini yendi. 

·         Not: ABD’nin savaştan sonra kendi iç politikasına (Monroe Doktrini) dönmesiyle İngiltere ve Fransa Wilson ilkelerine aykırı hareket etmişlerdir.

 

 

Osmanlının savaşa girmesinin nedenleri:

·         İngiltere ve Fransa’nın Osmanlıyı yalnız bırakması,

·         İttihat ve Terakkicilerin Alman hayranlığı

·         Kaybedilen toprakların geri alınmak istenmesi

 

·         Önemli: Almanlar, Osmanlıyı I. Dünya savaşına sokarak hem savaş alanını genişletmeyi, Osmanlıda bulunan halifelik makamından ve Osmanlının asker gücünden faydalanmayı amaçlamıştır.

 

·         Osmanlı devletine sığınan İngilizlere ait Goben ve Breslov (yavuz ve midilli) adlı alman gemilerin Karadeniz’de Rus limanlarını bombalamasıyla (Odessa- Sivastopol) Osmanlı devleti savaşa girdi.

 

 

Osmanlı devletinin I. Dünya savaşında açtığı cepheler:

 

·         Kafkas Cephesi :

·         Ruslar ile Ermenilerle savaşıldı.

 

·         Enver paşa’nın emriyle Kafkas cephesinde Ruslara yönelik Sarıkamış harekatı düzenlenmiştir.

·         Doğu Anadolu’da kış ayında yapılan bu  taarruzda hava şartlarının sert olması nedeniyle binlerce Osmanlı askeri donarak hayatını kaybetmiştir

 

·         *Osmanlıları Sarıkamış harekatında başarısız olmasıyla Erzurum, Erzincan, Muş ve Bitlis Ruslar tarafından işgal edildi

 

·         Önemli: Atatürk tarafından Bitlis ve Muş geri alınmıştır.

 

·         Bolşevik ihtilalından sonra (1917) I. Dünya savaşından çekilen Ruslar, Brest Litowsk Antlaşmasıyla işgal ettiği bölgelerden çekilmiştir.

·         Erzurum, Erzincan, Kars, Ardahan ve Batum Osmanlıya iade edildi.

 

·         Not: Osmanlının başarısız olmasına rağmen toprak kazandığı tek cephedir.

 

 

Çanakkale Cephesi:

·         İngilizler ve Yunanlılar tarafından açılan cephedir.

·         Bu cephenin açılma nedeni: İstanbul’u ele geçirmek ve boğazlardan Rusya’ya yardım göndermektir.

 

·         Bu cephe Osmanlı devletinin zaferiyle sonuçlanmıştır.

 

·         (bu cephede alınan zaferden etkilenen Bulgaristan, ittifak devletlerinin yanında savaşa girmiştir.)

 

·         Bu cephede; Sadülbahir, Arıburnu, Anafartalar, Conkbayırı gibi bölgelerde savaşıldı.

 

 

Kanal Cephesi:

·         İngilizlerin kontrolünde olan Süveyş kanalını almak için Almanların isteği üzerine Osmanlılar tarafından açılan taarruz cephesidir.

·         Osmanlıların başarısız olduğu bir cephedir

 

 Irak- Musul Cephesi:

·         İngilizlerle mücadele edildi.

·         Kutul Amare’de İngilizlere karşı başarılı olundu.

·         Genel anlamda başarısız olunan bir cephedir. 

 

Suriye-Filistin:

·         Osmanlı Devleti bu cepheden yenik ayrıldı

 

 

Hicaz- Yemen:

·         Bu cephede İngilizler ile Mekke Emiri şerif Hüseyin’le mücadele edilmiştir.

 

·         Bu cephede yaşanan gelişmeler neticesinde, İslamcılık düşüncesi önemini kaybetti ve türkçülük fikri önem kazandı.

 

 

Makedonya, Romanya ve Galiçya Cepheleri:

·         Almanya ile Avusturya-Macaristan imparatorluğuna yardımda bulunabilmek amacıyla Osmanlılar tarafından açılmıştır.

 

Dünya Savaşının sonuçları:

 

·         imparatorluklar parçalandı. (Osmanlı, Rusya, Avusturya imparatorlukları ve Almanya)

 

·         Yeni devletler kuruldu ve Avrupa’da yeni sınırlar çizildi.

·         (Baltık ülkeleri, Finlandiya, Polonya, Çekoslovakya,  Yugoslavya, Avusturya ve Macaristan kuruldu)

 

·         Milletler Cemiyeti kuruldu

 

·         İlk kez savaşlarda uçak, denizaltı ve zehirli gazlar kullanıldı.

·         bu sebepten I.Dünya savaşında 9.2 milyon insan yaşamını kaybetti

 

·         Yenen devletler ile yenilen devletler arasında barış antlaşması imzaladı.

·         Almanya – Versay Ant.

·         Avusturya – Sen Germen Ant.

·         Macaristan – Trianon Ant.

·         Bulgaristan – Nöyyi Ant.

·         Osmanlı – Sevr Ant. (en son imzalandı.)

 

·         Not: Bolşevik ihtilalından sonra Ruslar savaştan çekilmiş ve gizli antlaşmaları bütün dünyaya duyurmuştur

 

Dünya savaşında imzalanan gizli antlaşmalar

• İstanbul Ant.(1915):

·         I.Dünya savaşı sırasında İtilaf devletleri arasında imzalandı. Boğazlar Ruslara verildi

 

• Londra Ant.(1915):

·         İngilizler ile İtalyanlar arasında imzalandı. Antalya, Konya ve İzmir İtalya’ya verildi

 

• Sykes Picot Ant (1916):

·         İtilaf Devletleri arasında imzalandı. Bu antlaşmaya göre Adana- Suriye ve Lübnan Fransızlara bırakıldı, Irak, Filistin ve Ürdün İngilizlere bırakıldı

 

• Mac Mahon Ant (1916): 

·         İngilizlerle Araplar arasında imzalanan bu antlaşmayla Arabistan’da bağımsız bir  Arab devletinin kurulması kararlaştırılmıştır. (Suudi Arabistan)

 

·         Dünya savaşıyla ilgili bilgiler:

• Yeni devletler kurulurken milliyetçilik göz ardı edilmiştir.
• En karlı çıkan devlet İngiltere oldu
• Sömürgecilik yerine Manda ve Himaye kavramı kullanılmaya başlandı
• Sivil savunmanın önemi arttı
• Savaştan çekilen ilk itilaf devlet Japonya’dır
• Savaştan çekilen ilk ittifak devleti Bulgaristan
• savaşa son katılan devlet Yunanistan

·         Mondros Ateşkes Antlaşması (1918)

·         Osmanlının savaştan yenik çıktığını gösteren ateşkes antlaşmasıdır.

·         İtilaf  Devletleri ile Osmanlılar arasında imzalandı.

 

Maddeleri:

·         *Osmanlı devletinin askerleri terhis edilecek,

·         Osmanlı ordusu silahlarını teslim edecek

·         Ulaşım ve haberleşme itilaf devletlerinin kontrolüne bırakılacak

·         İtilaf devletleri için tehdit olarak görülen yerler işgal edilebilecek (7. ve 24. maddeler)

·         Boğazlar dünya devletlerine açık olacak

 

Önemli Not:

·         Vilayeti Sitte (altı vilayet):

·         Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ ve Sivas şehirlerine verilen ad.

 

·         Elviye-i Selase (üç vilayet):

·         Kars-Ardahan-Batum’a verilen ad.

 

·         Mondros  Ateşkes Antlaşmasından sonra yapılan işgaller

 

·         Antep-Urfa-Maraş Fransızlar tarafından işgal edildi

·         Akdeniz bölgesi İtalyanlar tarafından işgal edildi

·         İzmir ve çevresi Yunanlılar tarafından işgal edildi

 

·         Not: İşgallere karşı Müdafa-i hukuk cemiyetleri ve Kuva-ı Milliye birlikleri kuruldu

·         ilk işgal edilen Osmanlı toprağı Musul’dur, Anadolu’da ilk işgal edilen Osmanlı toprağı Hatay’dır

Paris Barış Konferansı (1919)

·         Yenen devletlerinin yenilen devletlerle imzalayacakları barış antlaşmalarının esaslarını görüşmek için toplanmış bir konferanstır.

·         not: İzmir ve çevresinin yunanlılara verilmesine bu konferansta karar verildi

·         not: Osmanlı devletiyle imzalanacak olan ant.  sonraya bırakılmıştır.

 

·         San Remo Konferansı (1920)

·         I.Dünya savaşından sonra Osmanlı topraklarının paylaşılması için 1920’de toplanan konferanstır.

 

·         Dünya savaşı sonrası hazırlanan raporlar:

o   Osmanlının lehine olan raporlar:

·         Amiral Bristol Raporu: 

·         İzmir ve çevresinde  Türk nüfusunun daha fazla olduğunu beyan eden rapordur.

 

·         General Harbord Raporu: 

·         Doğu Anadolu’da Türk nüfusunun daha fazla olduğunu beyan eden rapordur.

 

·         Sandler Raporu:

·         Hatay’da Türk nüfusunun çoğunlukta olduğunu beyan eden rapordur.

·         b-Osmanlının aleyhine olan raporlar:

 

·         Milne hattı:

·         Bu raporla Yunanistan ile Türkiye arasında bir tampon bölge kurulmak istenmiştir

·         King Cirane:

·         Adana’da ermeni devletinin kurulması isteniyor

 

·         Anadolu’nun işgali sırasında kurulan cemiyetler

 

o   Yararlı cemiyetler

 

·         Doğu Anadolu Müdafa-i  Hukuk Cemiyeti

·         Trabzon Müdafa-i  Hukuk Cemiyeti

·         İzmir Müdafa-i  Hukuk Cemiyeti

·         Trakya paşaeli Müdafa-i  Hukuk Cemiyeti

·         Reddi ilhak Müdafa-i  Hukuk Cemiyeti (İzmir)

·         Kilikyalılar Müdafa-i  Hukuk Cemiyeti (Adana)

·         Milli kongre cemiyeti (basın yoluyla mücadele etmiştir)

·         *Anadolu Kadınları  Müdafa-i  Hukuk Cemiyeti

o   Zararlı cemiyetler

·         azınlıkların kurduğu cemiyetler

 

·         Mavri Mira (Bizans imparatorluğunu canlandırmayı amaçlamış)

·         Etniki Eterya (Büyük Yunanistan kurmayı amaçlamış )

·         Pontus Rum Cemiyeti (Trabzon Rum imparatorluğunu kurmayı amaçlamış)

·         Kardos cemiyeti (Trabzon Rum imparatorluğunu kurmayı amaçlamış)

·         Taşnak ve Hınçak cem. (ermeni devletini kurmayı amaçlamış)

·         Alyans İsrailit-Macabi Cemiyetleri (İsrail devletini kurmayı amaçlamış)

·         milli varlığa düşman cemiyetler

 

·         Sulh Selameti Osmanî Cemiyeti (padişaha bağlılığını ilan etmiş)

·         İslam Teali cemiyeti (halifeye bağlılığını ilan etmiş)

·         Kürt Teali cemiyeti

·         İngiliz Muhipleri Cemiyeti (manda ve Himayeyi benimsemiş)

·         Wilson ilkeleri cemiyeti ( manda ve Himayeyi benimsemiş)

·         Notlar:

§  kurulan ilk yararlı cemiyet Trakya paşaeli cemiyetidir,

§  bölgesel olan cemiyetler Sivas kongresinde birleştirildi

§  milli varlığa düşman cemiyetler İstanbul merkezli kurulmuşlardır

·         Milli Mücadele Dönemi Kronoloji

• İzmir’in işgali_15 mayıs 1919
• M. Kemalin samsuna çıkışı_19 mayıs 1919
• Havza genelgesi_28 mayıs 1919
• Amasya genelgesi_7 temmuz 1919
• Erzurum kongresi_23 temmuz 1919
• Balıkesir-Alaşehir kongreleri_1919 (bölgesel kongreler
• Sivas kongresi_4 eylül 1919
• Amasya görüşmeleri_20 ekim 1919
• Son Osmanlı Mebusan meclisinin toplanması_12 ocak 1920
• İstanbul’un işgali ve meclisinin kapanması_16 mart 1919
• 1.TBMM’nin açılması_23 nisan 1920

·         Kurtuluş savaşına hazırlık dönemi (milli uyanış)

·         19 mayıs 1919 tarihinde Atatürk’ün samsuna çıkmasıyla, kurtuluş savaşının hazırlık safhası buradan başlamıştır

 

·         Havza Bildirisiyle:

·         askerlerin terhis edilmemesi ve

·         silahların teslim edilmemesi ile ilgili kararlar alındı.

·         işgallerin mitinglerle protesto edilmesi istenmiştir

 

·         Amasya Genelgesi:

·         Bu genelge birçok komutan tarafından imzalanmıştır

·         (M. Kemal- Rauf bey- Ali Fuat- K.Karabekir-Refet Bele)

·         Amasya genelgesini birçok kişinin imzalamasının nedeni halkın milli mücadeleye desteğini artırmak

 

·         kurtuluş savaşının programı niteliğinde bir belgedir, 

·         (kurtuluş savaşının amaç- yöntem ve gerekçesinden bu genelgede söz edildi)

 

·         Temsil Heyetinin kurulması gerektiğinden ilk söz edildi

 

·         Sivas’ta bir kongrenin toplanacağından söz edildi

·         *Yurdun bağımsızlığı tehlikede olduğu ve İstanbul hükümetinin üstüne düşen görevi yerine getirmediğinden, ulusun bağımsızlığını ulusun çabası ve kararının  kurtaracağından söz edilmiştir

·         Not:  Atatürk askerlik görevinden alındı ve kendisi de istifa etti

 

 

·         Erzurum Kongresi:

·         Doğu Anadolu ve Trabzon müdafayı hukuk cemiyetlerinin çabalarıyla toplanmıştır.

·         Doğu Anadolu’da kurulması düşünülen Ermeni devletine karşı toplandı.

 

·         Toplanma biçimiyle bölgesel, alınan kararlar yönüyle ulusal bir kongredir

·         *temsil heyeti kurulmuştur(9 üye)

·         *vatan bir bütündür bölünemez  kararı alındı

·         *manda ve himaye reddedilmiştir

 

·         not: M. Kemal’in sivil olarak katıldığı ilk kongredir.

·         Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri

·         Ege bölgesindeki Yunan işgaline karşı toplanmış bir kongredir

·         Bu kongrede saltanata bağlılık bildirilmiş ve diğer devletlerin mandası altına girmeye sıcak bakılmıştır

 

·         Not: Ulus egemenliğini savunan  diğer kongrelerin aksine manda ve Himayeyi savunmuşlardır

·         Sivas Kongresi:

·         toplanma biçimi ve alınan kararlar yönüyle ulusaldır

 

·         Erzurum kongresinde kabul edilen kararlar kabul edildi

 

·         Bölgesel cemiyetler tek çatı altında toplandı

·         (Anadolu ve Rumeli Müd. hukuk cemiyeti )

 

·         *manda ve himaye kesin olarak red edildi

 

·         *Temsil Heyeti, hükümet gibi hareket etmeye başladı (15 üye)

·         (Temsil Hayeti tarafından Ali Fuat Paşa, batı cephesi komutanlığına atanmıştır)

 

·         *İstanbul hükümeti  (Damat Ferit Hükümeti) ile bütün iletişim kesilmesine karar verildi. Damat Ferit istifa etmek zorunda kalmıştır ve Ali Rıza hükümeti kuruldu

·         (temsil heyetinin İstanbul hükümetine karşı ilk başarısı Damat Ferit’in Sadrazamlıktan istifasıdır.)

 

·         Ali Rıza hükümeti, Temsil Heyetiyle iletişime geçmiş ve Amasya görüşmeleri  (protokolü)  yapılmıştır

 

·         not: Bu Kongre sırasında İrad-ı milliye gazetesi çıkarılmıştır

 

·         Amasya Görüşmeleri (protokolü):

·         *temsil heyeti ile İstanbul hükümeti arasında yapılmıştır.

·         *İstanbul hükümeti resmen temsil heyetini tanımış oldu.

·         *Mebusan meclisinin İstanbul’da açılmasına karar verildi

·         *temsil heyetinin merkezi Ankara’ya taşınmıştır

 

·         Atatürk’ün İstanbul’da toplanacak olan Mebusan Meclisinden istekleri:

§  Meclis başkanı olarak seçilmesi

§  Mecliste  müdafaayı hukuk grubunun kurulması

§  misak-ı milli kararlarının alınması

 

·         *meclis başkanlığına Atatürk seçilmedi, Felahı vatan grubu oluşturuldu ve misakı milli kararları ilan edildi

·         (Misakı Milli Kararlarının kabul edilmesiyle sonra İngilizler Mebusan meclisini kapatmıştır (16 mart 1920)

 

·         Misakı Milli  Kararları:

·         Osmanlı Devletinin milli sınırları çizildi

·         Kars- Ardahan- Batum (Elviye-i Selase)- Arap’ların yaşadığı yerler ve Batı Trakya’da halk oylamasına (referandum) gidilmesine karar verildi.

 

·         *Kapitülasyonların kaldırılmasına karar verildi.

 

 

·         Önemli: Misakı Milli Kararlarının alınması ve İstanbul’un işgal edilmesiyle Ankara’da Meclis (TBMM) açıldı.

·         (23 Nisan 1920)

·         Ankara’da 1. TBMM’nin açılması ve 1. TBMM’nin özellikleri

·         (23 nisan 1920)

• İstanbul hükümeti ve padişah yok sayılmıştır
• Güçler birliği ilkesi benimsenmiştir
• Meclisin başkanı hükümetin de başkanıdır
• Meclis hükümet sistemi benimsenmiştir
• I. TBMM, 3 yıl görev yapmıştır
• Yaptığı tek inkılâp saltanatı kaldırmaktır (1922)
• I. TBMM’de Siyasi partiler yoktur, gruplar vardır

·         (Müdafai hukuk- İstiklal –Tesanüt –Islahat -Yeşil ordu grupları vardır)

• I. TBMM laik değildir
• 1921 anayasasını hazırlamıştır (kurucu meclis özelliği)
• Ağnam vergisini 4 katına çıkarmıştır
• İstiklal marşını kabul etti
• Düzenli orduyu kurdu
• İstiklal mahkemelerini kurdu
• Hıyaneti Vataniye ve firariler Kanunu’nu çıkardı
• Londra konferansına katıldı ve Mudanya ateşkesini imzaladı
• Lozan  konferansının ilk bölümüne katıldı

·         TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmalar

o   İstanbul hükümeti + itilaf devletlerinin  kışkırtmasıyla çıkan ayaklanmalar

• bolu, düzce, hendek
• afyon  (çopur musa)
• Yozgat  (çapanoğulları)
• Konya  (delibaş)
• Urfa  (milli aşiret)
• Mardin  (ali batı)
• Bayburt  (şeyh eşref)
• Erzincan  (koçgiri)
• Siirt -Kurtalan-Garzan ( cemil çeto )

o   İstanbul hükümetinin kışkırtmasıyla çıkan ayaklanmalar

• Aznavur  ayak.
• Hilafet ordusu (Kuvayı inzibatiye)

o   Kuvayı  Milliye isyanları

• Çerkez  Ethem isyanı
• Demirci Mehmet Efe isyanı

o   Azınlık isyanları

• Ermeni İsyanı
• Rum İsyanı

·         TBMM’nin  isyanlara karşı  aldığı önlemler:

• Hıyaneti  Vataniye Kanunu çıkarıldı ve bu kanunu uygulamak için istiklal mahkemeleri açıldı
• isyanlara karşı fetva çıkarıldı (Ankara müftüsü Rıfat Börekçi tarafından)

·         Sevr Barış Ant. (10 Agustos 1920)

·         San Remo konferansında bu antlaşmanın esasları belirlenmiştir.

·         Mebusan  Meclisi kapalı olduğu için saltanat şurası tarafından onaylandı

·         (Sevr Antlaşması, bu sebepten ölü doğmuş ve uygulamaya geçmemiş bir anlaşmadır)

 

·         Sevr Antlaşmasının Maddeleri

• Doğu Trakya, ege adaları ve İzmir: Yunanlılara verilecek
• Muğla-Aydın-Antalya: İtalyanlara verilecek
• adana-Antep-Urfa-Maraş-Suriye: Fransızlara verilecek
• Irak-Musul-Arabistan: İngilizlere verilecek
• Doğu  ve Güneydoğu Anadolu Böl.: Ermeni ve Kürt devleti kurulacak
• Rodos adası-On iki ada: İtalyanlara
• herhangi bir tehlike durumunda İstanbul işgal edilebilecek
• kapitülasyonlar bütün devletlere verilecek
• boğazlar: uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecek
• Osmanlı savaş tazminatı verecek
• Osmanlılarda sınırlı bir ordu ve deniz gücü bırakılacaktır

 

 

 

·         Kurtuluş savaşında basın yayın  organları

§  Yararlı yayınlar

·         irade-i milliye (Sivas)

·         hâkimiyet-i milliye (Ankara)

·         Albayrak (Erzurum)

·         küçük mecmua (Ziya Gökalp tarafından Diyarbakır’da çıkarıldı)

·         minber (M. Kemal-Fethi bey tarafından çıkarıldı)

·         Anadolu Ajansı (Halide Edip Adıvar)

·         babalık (Konya)

§  Zararlı yayınlar

·         Alemdar gazetesi

·         Peyam-ı sabah gazetesi

·         Güleryüz dergisi

·         Aydede dergisi

·         Ümit gazetesi

·         İrşad gazetesi

·         Kurtuluş savaşında açılan cepheler

 

·         a-doğu cephesi

·         Ermenilerle mücadele edildi

·         Kazım Karabekir bu cephede komutanlık etmiştir

·         Gümrü Antlaşmasıyla bucephe kapandı.

 

 

·         b-güney cephesi

·         Fransızlarla mücadele edildi

·         Kuvayı milliye bu cephede düşmanla savaşmıştır

·         Ankara antlaşmasıyla bu cephe kapandı

 

 

·         c-batı cephesi

·         İngilizler ve Yunanlılar ile mücadele edildi

·         Kuvayı milliye ve Düzenli ordu düşmanla savaşmıştır.

·         Gediz muharebesinde yunanlılara karşı başarısız olundu.

·         1.ve 2. İnönü Savaşlarında düşmana karşı başarılı olundu. Düzenli ordunun ilk başarıları

·         Londra konferansı toplandı ve bu konferansa TBMM katıldı

·         Kütahya-Eskişehir yenilgisi alındı

·         Tekâlifi milliye emirleri yayınlandı.

·         Başkomutanlık kanunu çıkarıldı

·         Sakarya Meydan Savaşında büyük bir başarı elde edildi

·         Düşmana karşı Büyük Taarruz (Başkomutanlık Meydan Savaşı) gerçekleştirildi.

·         İşgalci devletlerle Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı

·         Lozan Barış Antlaşması imzalandı

 

 

§  Doğu Cephesi

·         Ermeni meselesinin tarihçesi:

 

• Osmanlılar zamanında Ermenilere Milleti Sadıka ismi verilmiştir.
• ilk kez Berlin antlaşmasıyla (1878) Ermeni meselesi gündeme gelmiştir
• Ermeni Devletinin kurmak amacıyla 19.yy. sonlarında Hınçak ve Taşnak Ermeni cem. kuruldu,
• (II. Abdülhamit tarafınfan Ermeni cemiyetlerine karşı Hamidiye alayları kuruldu.
• Ermeniler, I.Dünya savaşında Ruslarla beraber Osmanlıya karşı savaştı.
• Ermeniler, çıkarılan Tehcir kanunuyla Suriye’ye göç ettirildi (1915)
• I. Dünya Savaşından sonra Wilson ilkeleri ve Mondros ateşkes ant. güç alarak bir Ermeni devleti kurulmak istendi.
• Osmanlıların aleyhine olan General Harbord raporu yayınlandı.
• Doğu Anadolu’da Kazım Karabekir komutasındaki 15. Kolordu Ermenilerle savaştı.
• Ermenilerle imzalanan Gümrü ant. ile doğu cephesi kapandı, Kurtuluş savaşında ilk kapanan cephedir

·         Not: Bu cephenin kapanmasıyla doğu cephesindeki askeri birlikler batı cephesine gönderildi

·         Gümrü Antlaşması (3 aralık 1920)

·         *TBMM’nin ilk siyasi ve askeri başarısıdır

·         *Ermeniler, Sevr antlaşmasını tanımayacaklarını beyan etti.

·         *Ermeniler misak-ı milli kararlarını tanımış

·         *Aras nehri ile çıldır gölü Ermenilerle sınır kabul edildi

·         *Kars-Sarıkamış-Iğdır Ermenilerden alınarak TBMM’ye bağlandı.

 

·         Önemli: TBMM’yi tanıyan ilk devlet Ermenilerdir.

 

 

§  Güney Cephesi

• Kuvayı milliye birlikleri ile Fransızlar+Ermeniler arasında savaş yapıldı
• Kurtuluş Savaşında açılan ilk cephe, GüneyCephsidir.
• Fransızlarla yapılan 1921 Ankara ant. ile bu cephe kapandı

 

 

·         Ankara Antlaşması (20 ekim1921)

• Antep(1921)- Urfa(1973)- Maraş(1984)- Adana  TBMM’ye bırakıldı
• Hatay hariç güney sınırı kesinleşti
• Hatay’da Suriye’ye bağlı özerk bir yönetim kuruldu (İskenderunSancağı)
• Hatay’ın kendine has bir meclisi kuruldıu.

 

·         not:

• TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa’dır
• ‘Hatay’ misakı milli’den verilen 2. tavizdir

 

 

·         Önemli

·         Misakı Milliden verilen tavizler:

·         Batum, Gürcistan’a bırakıldı. (Moskova ant.)

·         Hatay, Fransızların kontrolünde Suriye’ye bırakıldı. (1921 Ankara ant.)

·         3.Musul, İngilizlerin kontrolünde Irak’a bırakıldı. (1926 Ankara Ant.),

 

·         Önemli: (1938’de bağımsız Hatay cum. kuruldu, 1939-hatay türkiye’ye bağlandı)

 

·         Not: Kuvayı Milliye: ihtiyaçlarını halktan toplayan, düzensiz ve savunma savaşı yapan askeri birliklerdir

§  Batı Cephesi

• çatışmaların en yoğun yaşandığı cephedir.
• işgalci devletler bu cephede başarılı olup, Sevr antlaşmasını TBMM’ye kabul ettirmek istemiştir.
• Bu cephede Yunanistan ve İngiltere ile mücadele edildi.
• Bu cephede savaşan Kuvayı Milliye birliklerinin yerini düzenli ordu almıştır.
• Bu cephe Mudanya ateşkes antlaşmasıyla kapandı
• Bu cephede Ali Fuat Paşa, İsmet Paşa ve Mustafa Kemal Paşa komutanlık etmiştir.

·         I. İnönü savaşı:

·         Önemli: Düzenli ordunun itilaf devletlerine karşı kazandığı ilk başarı I. İnönü Savaşıdır.

·         İnönü ve II. İnönü Savaşları arasında yaşanan gelişmeler

·         İstiklal marşı kabul edildi

·         Teşkilatı  Esasiye kanunu çıkarıldı. (1921 Anayasası)

·         Moskova  Antlaşması imzalandı (Batum Gürcistan’a bırakıldı)

·         Londra  konferansı toplandı

·         Afganistan ile dostluk antlaşması imzalandı

 

·         İstiklal  marşı kabul edildi (12 mart 1921)

·         Milli Eğitim Bakanlığının (maarif vekâleti) isteği üzerine Mehmet Akif Ersoy tarafından yazılan İstiklal Marşı TBMM tarafından kabul edildi.

 

·         Londra  konferansı toplandı:

·         İtilaf devletlerinin Sevr  antlaşmasını hafifleterek, TBMM’ye kabul ettirmek amacıyla topladığı konferanstır.

·         TBMM sunulan teklifleri kabul etmemesi üzerine bu konferans dağılmıştır.

·         Not: Bu konferansa TBMM ile İstanbul hükümeti beraber çağırıldı.

 

·         TBMM’nin Londra  konferansına katılmasının önemi:

·         *itilaf devletleri TBMM’yi resmen tanımıştır

·         *Misakı Milli Kararları bütün dünyaya tanıtılmıştır

 

·         Moskova Antlaşması imzalandı.

·         1.İnönü savaşının kazanılmasından sonra TBMM ile Sovyet Rusya arasında imzalanan bir antlaşmadır.

 

·         Antlaşmanın maddeleri:

·         taraflardan birinin tanımadığı bir antlaşmayı diğeri de tanımayacak

·         Önemi: Osmanlılar ile Çarlık Rusya arasında imzalanan antlaşmalar yok sayılmıştır

·         Ruslar misakı milliyi tanımıştır

·         Batum, Gürcistan’a bırakıldı (misakı milli sınırlarından verilen ilk tavizdir.)

 

·         Antlaşmanın önemi:

·         *TBMM ilk kez büyük bir devlet tarafından tanındı

·         *TBMM,  Sovyetlerden ekonomik ve askeri yardım almıştır

 

 

·         II.İnönü savaşı:

·         Düzenli ordunun işgalci devletlere karşı elde ettiği bu zaferden sonra İtalyanlar Anadolu’yu terk etti.

·         Düzenli  orduya güven artmış ve katılımlar arttı.

·         Bu Savaşta sonra Atatürk’ün söylediği söz: ‘’siz düşmanı değil  ülkenin makus talihini yendiniz’’

 

 

·         c-Kütahya- Eskişehir yenilgisi:

·         Düzenli ordunun ilk ve tek yenilgisidir.

·         Eskişehir, Afyon ve Kütahya işgal edildi

·         Bu savaş sırasında başkentin Kayseri’ye taşınma fikri ortaya atıldı.

·         d-Sakarya savaşı (subaylar savaşı)(1921)

• İngilizler ve Yunan birlikleri ile savaşıldı,
• Bu savaşta Düzenli ordu işgalci devletlere karşı  başarılı oldu.
• Ordunun başına M. Kemal geçmiştir.
• Sakarya Savaşı öncesinde Başkomutanlık yasası kabul edildi:

·         Bu kanunla meclisin yetkileri 3 aylığına M. Kemal’e verildi daha sonra süresiz olarak uzatıldı.

·         Atatürk, cumhurbaşkanı seçilene kadar bu yetkiyi kullanmıştır.

·         Başkomutanlık yasasıyla yasama+yürütme+yargı ve askeri yetkiler Atatürk tarafından kullanılmıştır

• Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Tekâlif-i milli emirleri ilan edildi: (yasama yetkisi)

·         Sakarya Savaşının sonuçları:

• Kafkas devletleriyle Kars antlaşması imzalandı. (Ermenistan-Gürcistan-Azerbaycan)

·         Kars Antlaşmasıyla bugün ki doğu sınırı çizilmiştir.

• Fransızlarla Ankara ant. (1921) imzalandı.

·         Ankara Antlaşmasıyla; Fransızlar işgal ettikleribölgelerden (Antep-Urfa-Maraş-Adana) çekildi.

·         Ankara Antlaşmasıyla; güney sınırı çizildi. (Misakı Milli Sınırlarında verilen 2. taviz Hatay’dır.)

 

·         Önemli: Atatürk’ün bu savaş sırasında söylediği söz; Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır, o sath bütün vatandır.

 

• Sakarya Savaşından sonra M. Kemal’e gazilik unvanı ve mareşallik rütbesi verildi
•  
• Ukrayna ile dostluk ant. imzalanmıştır

·         Tekalifi Milliye Emirleri (ulusal yükümlülükler) :

 

• Sakarya savaşından önce ordunun ihtiyacının karşılanmak amacıyla Atatürk tarafından yayınlanan emirlere verilen ad.
• 10 emirden oluşan bu yasayla Atatürk,TBMM’nin yasama yetkisini kullanmıştır
• Tekalifi Emirleriyle halk elindeki silah ve cephaneyi orduya teslim etmiştir
• Karşılığı daha sonra geri ödenmek koşuluyla halka ait Yiyecek, giyecek ve ticaret mallarının  %40’na el konuldu
• her ailenin bir askeri giydirmesi zorunluluğu getirilmiş
• halkın elindeki binek hayvanların ve taşıtların %20’sine el konulmuş
• marangoz-demirci-terzi gibi iş sahipleri ordu için çalıştırılmış

 

·         TBMM’yi tanıyan devletler:

• Gümrü antlaşmasıyla TBMM’yi tanıyan ilk devlet Ermenistan’dır. Moskova Antlaşmasıyla TBMM’yi tanıyan ilk büyük devlet Sovyet Rusya’dır
• TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan’dır
• 1921 tarihli Ankara Antlaşmasıyla TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa’dır

·         Önemli:

• TBMM ilk kez Londra konferansında itilaf devletleri tarafından hukuken tanındı.
• TBMM ilk kez Mudanya ateşkes antlaşmasında itilaf devletleri tarafından resmen tanındı.

·         Osmanlı Devleti (İstanbul hükümeti) ilgili önemli bilgiler

 

·         Osmanlı Devleti;

·         Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla fiilen yok sayıldı

·         Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla hukuken yok sayıldı

·         Saltanatın kaldırılmasıyla resmen sona ermiştir

 

 

·         Büyük Taarruz ( Başkomutanlık Meydan Savaşı) (30 Ağustos 1922)

• Milli Mücadele dönemindeki ilk taarruz savaşıdır
• Bu savaşta Yunanlılar Batı Anadolu’dan çıkarıldı

 

·         Önemli: Bu savaş sırasında Atatürk’ün söylediği söz; ‘’ordular ilk hedefiniz Akdeniz’’

 

·         Türk ordusunu bu savaşta başarılı olması üzerine İngilizlerin isteğiyle Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı

·         (TBMM, İngilizler, Fransızlar ve İtalyanlar arasında imzalandı.)

 

·         Başkomutanlık Meydan Savaşında elde edilen zafer sonrasında imzalanan Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla Batı cephesi kapandı.

·         Mudanya Ateşkes Antlaşması (1922)

• Yunanlıların Doğu Trakya’yı boşaltmasına karar verildi
• İstanbul ve boğazlar TBMM hükümetinin egemenliğine bırakıldı
• itilaf devletleri tarafından İstanbul hükümeti hukuken yok sayılmıştır
• Yunanistan ve İstanbul hükümeti bu antlaşmanın imzalandığı toplantıya katılmamıştır
• TBMM’yi temsilen Mudanya Ateşkes görüşmelerine katılan İsmet paşa daha sonrasında Lozan’daki görüşmelere de katılmıştır

·         Önemli:

·         Bu ateşkes antlaşmasıyla kurtuluş savaşının askeri safhası bitti, diplomasi safhası başladı

·         Önemli:

·         Mudanya Ateşkes Antlaşması TBMM’nin itilaf devletlerine karşı kazandığı ilk diplomatik başarıdır.

  

·         Saltanatın kaldırılması (1 kasım 1922)

 

• Mudanya ateşkes antlaşmasından sonra Lozan Barış konferansı toplandı
• Bu konferansa Türkiye’yi temsilen TBMM ile İstanbul hükümeti beraber konferansa çağırılması üzerine TBMM tarafından 1 kasım 1922 tarihinde saltanat kaldırıldı.

 

·         Saltanatın kaldırılmasının önemi:

• milli egemenlik önünden önemli bir engel kaldırıldı.
• Sultan Vahdettin ülkeden ayrıldı,  Abdülmecid Efendi halifelik makamına getirildi.

·         Lozan Barış Antlaşması (24 temmuz 1923)

·         Lozan Barış Görüşmelerine katılan devletler: İngiltere-Fransa-İtalya-Japonya-Yunanistan-Türkiye

·         Boğazlar konusunda görüşmelere katılan devletler: Bulgaristan-Sovyet Rusya

·         Gözlemci sıfatıyla görüşmelere katılan devlet: ABD

 

·         Önemli: İsmet paşa TBMM’yi temsilen Lozan Konferansına katılmıştır

·         Bu görüşmelerde; Ermeni meselesi ve Kapitülasyonlarla ilgili taviz verilmeyeceği belirtilmiştir.

•  

·         Önemli:  Lozan barış görüşmeleri 1 defa kesintiye uğramıştır. Lozan barış görüşmelerinin ilk bölümüne I. TBMM katılmış , 2. bölümüne ise II. TBMM katılmıştır.

 

 

·         Lozan Barış Antlaşmasının maddeleri

·         Sınırlarla ilgili maddeler:

·         Doğu sınırı:

·         Moskova-Kars antlaşmalarında alınan kararlar kabul edildi. (Batum, kesin olarak Gürcistan'a verildi)

 

·         Güney sınırı:

·         1921 tarihli Ankara antlaşmasının kararları kabul edildi  (Hatay’da özerk bir bölge olan İskenderun Sancağı kuruldu)

 

·         Irak sınırı:

·         İngiltere ile TBMM arasında yapılacak olan ikili görüşmelere bırakıldı.

 

·         Yunan sınırı:

·         ( Yunanistan ile Türkiye arasında Meriç nehri sınır kabul edildi)

 

·         İran sınırı:

·         kasrı şirin antlaşmasının maddeleri esas alındı

 

·         Bulgaristan sınırı:

·         1913 tarihli İstanbul antlaşmasının maddeleri esas alındı

·         Kapitülasyonlar ve Duyunu Umumiye İdaresi kaldırıldı

• Dış borçların ödenmesi ile ilgili takvim karara bağlandı,
• Azınlıklar T.C. vatandaşı kabul edildi
• Patrikhanelerin siyasi ve dünyevi yetkileri elinden alındı
• Boğazların  denetiminden ve güvenliğinden sorumlu bir komisyon kuruldu.
• Bozcaada ve Gökçeada hariç diğer ege adaları Yunanistan’a verilecek
• Yunanistan’la nüfus mübadelesi yapılacak
• Yunanlılar tarafından Karaağaç kasabası TBMM’ye savaş tazminatı olarak verildi
• Yabancı okullar milli eğitim bakanlığına bağlandı

 

 

·         Atatürk’ün  İnkılapları

 

o   Siyasi  alanda yapılan inkılaplar

 

• saltanatın kaldırılması
• cumhuriyetin ilanı
• halifeliğin kaldırılması

 

 

o   Toplumsal alanda yapılan inkılaplar

·         Yeni  ölçü birimlerinin kabulü

·         Çağdaş rakamların kullanılması

·         Miladi Takvimin kabulü

·         Soyadı kanunu

·         Tekke ve zaviyelerin kapatılması

·         Pazar gününün hafta sonu tatil günü olması

 

 

o   Hukuk alanında yapılan inkılap

·         Medeni kanunun kabulü

·         Ceza -ticaret hukukunun kabulü

·         1921 ve 1924 Anayasalarının hazırlanması

 

 

o   Ekonomi alanında yapılan inkılâplar

·         tarım-ticaret-sanayi alanında inkılaplar

 

 

·         e-Kültürel alanda yapılan inkılâplar

·         Tevhidi Tedrisat Kanunun çıkarılması

·         Harf inkılabı (Latin  Harflerin kabul  edilmesi)

·         Türk Tarih Kurumun açılması

·         Türk Dil Kurumunun açılması

 

 

·         Siyasi alanda yapılan inkılâplar

 

o   Saltanat’ın kaldırılması ( 1 kasım 1922):

 

·         nedeni:

·         Saltanatın cumhuriyetçiliğe (halk egemenliği) ters düşmesi

 

·         sonuçları:

·         VI. Mehmet (Sultan vahdettin) ülkeyi terk etti, yerine Abdülmecit efendi halife seçilmiştir

·         devlet başkanlığı ve rejim sorunu ortaya çıktı

 

 

o   cumhuriyetin ilanı  ( 29 ekim 1923):

 

·         nedenleri:

·         hükümet bunalımının yaşanması, hükümetin kurulamaması (meclis hükümet sistemi)

·         devlet başkanlığı ve rejim sorunu

 

 

·         sonuçları:

·         Devletin adı ve rejimin adı konuldu (cumhuriyet)

·         Devlet başkanlığı sorunu çözüldü (cumhurbaşkanı)

·         Kabine sistemine geçildi (hükümetin kurmak kolaylaştırmak amacıyla Meclis Hükümet sisteminin yerine)

·         Cumhurbaşkanlığa: M. Kemal Paşa, Başbakanlığa: İsmet paşa, Meclis başkanlığına: Fethi Paşa seçildi

 

 

 

·         3-Halifeliğin kaldırılması (3 mart 1924):

 

·         nedenleri:

·         Eski rejim yanlılarının halifelik kurumu etrafında toplanması ve halifenin devlet başkanı gibi hareket etmesi

 

·         sonuçları:

·         hanedan üyeleri ülke dışına çıkarıldı,

·         laiklik yolunda en önemli adım atıldı

·         Kadınlara verilen siyasi haklar:

·         1930 belediye seçimlerine katılma hakkı

·         1933 muhtarlık seçimlerine katılma hakkı

·         1934 milletvekili seçimlerine katılma hakkı

·         4 mart 1924 tarihinde yapılan inkılaplar

 

·         Halifelik kaldırıldı

·         Tevhidi Tedrisat kanunu çıkarıldı ( eğitim ve öğretimin birleştirilmesi)

·         Şerriye ve Evkaf Vekâleti kaldırılması

·         (vakıflar genel müd.-diyanet işleri baş. kuruldu)

·         Erkânı Harbiye Vekâleti kaldırıldı.

·         (siyaset ve ordunun birbirinden ayrılması)

·         Genelkurmay başkanlığı kuruldu

·         Milli Savunma Bakanlığı kuruldu

 

 

 

·         Çok partili hayata geçiş çabaları

 

o   Cumhuriyet Halk Fırkası (1923)

·         M. Kemal tarafından kurulan ilk siyasi partidir,

·         Müdafaayı hukuk cemiyetinin halk partisine dönüştürülmesiyle kuruldu- (9 umde)

·         Ekonomide devletçilik ilkesi benimsemiştir

 

o   Terakkiperver Fırkası (1924)

 

·         Kurucuları: Kazım Karabekir- Ali Fuat- Rauf Orbay- Refet Bele- Adnan Adıvar

·         Ekonomide Liberalizm’i savunmuştur(serbest ekonomik sistem)

·         ilk muhalefet partisidir, dini ilkelere saygılıdır,

·         Terakkiperver fırkası, Şeyh Sait isyanında (1925) parmağı olduğu gerekçesiyle kapatılmıştır.

 

·         Not: Şeyh Sait İsyanı sırasında Musul kaybedilmiştir

 

 

o   Serbest  Cumhuriyet  Fırkası (1929)

·         Atatürk’ün isteği üzerine  Fethi Okyar tarafından kuruldu.

·         liberal ekonomiyi savunmuş olan bir partidir.

·          saltanat yanlılarının bu partinin etrafında toplanmasıyla Fethi Okyar parti kapatılmıştır

·         not: partinin kapanmasıyla İzmir ve çevresinde Menemen olayı çıktı

 

 

o   Demokrat parti (1946):

·         Adnan menderes ve arkadaşları tarafından 1946 yılında kuruldu.

·         1946 seçimlerinde Demokrat partinin meclise girmesiyle çok partili hayata geçildi.

 

·         Demokrat parti 1950-1960 yılları arasında iktidarda kalmış ve 1960’taki askeri darbe sonrası kapatılmıştır.

 

·         Önemli: Nuri Demirağ tarafından 1945 yılında kurulan Milli Kalkınma Partisi, 1946 seçimlerine girmiş fakat seçimleri kaybetmiş ve meclise girememiştir.

 

 

·         b-Hukuk alanında yapılan inkılâplar

 

§  Medeni Hukukun kabul edilmesi (1926) :

 

·         Din esasına göre hazırlanan mecelle hukukunun yerine İsviçre’den alınan Medeni Kanun kabul edildi.

 

·         Not: İsviçre Medeni Kanunu Avrupa’da hazırlanan en çağdaş hukuk kurallarıdır

 

·         Medeni Kanunu’nun içeriği:

 

·         **sosyal, hukuki ve ekonomik alanlarda kadın-erkek eşitliği  

·         (tanıklık-miras-çalışma hayatı-boşanma-tek eşlilik gibi konularda kadın erkek eşitliği sağlanmıştır)

 

·         not: Patrikhanenin siyasi ve dünyevi yetkileri elinden alınmış ve sadece dini yetkileri kalmıştır

 

·         2-Borçlar kanunu: İsviçre’den-1926

·         3-Ticaret kanunu Almanya’dan-1928

·         4-ceza kanunu İtalya’dan-1926

·         5-icra-iflas kanunu İsviçre’den-1932 alındı

 

 

 

 

 

 

 

 

 

·         1921 Anayasası (Teşkilatı Esasiye):

 

§  İnönü savaşından sonra meclis tarafından kabul edildi

·         23 maddeden oluşan bu anayasa, olağanüstü şartlarda hazırlandığı için kişi haklarına değinilmemiştir

·         Ayrıntılı olmayan kısa bir anayasadır.

·         Mebus olma süresi 2 yıldır.

·         Güçler birliği ilkesi ve Meclis hükümet sistemi benimsenmiştir

 

·         1924 anayasası:

·         1921 Anayasasının devletin ihtiyaçlarını karşılayamaması üzerine 1924 Anayasası hazırlandı

·         Bu anayasa ile devletin dini, dili ve başkenti belirlendi.

·         Kabine hükümet sistemine geçildi.

·         Mebus olma süresi 4 yıla çıkarıldı.

·         Seçme yaşı 18, seçilme yaşı 30 olarak belirlendi. (erkekler için)

 

 

·         Kültürel alanda yapılan inkılaplar

 

·         Tevhidi Tedrisat Kanunu çıkarıldı (1924):

 

• Bu kanunla eğitim öğretim birleştirildi,
• Milli Eğitim Bakanlığı kurularak bütün eğitim kurumları milli eğitim bakanlığına bağlandı
• Medreseler kapatıldı

 

 

·         Harf Devrimi gerçekleşti (1928):

·         Arap harflerinin yerine Latin harfleri kullanılmaya başlandı (Çağdaşlaşmak ve Avrupa ile ilişkileri güçlendirmek amacıyla bu devrim gerçekleşti)

 

 

·         Millet mektepleri açıldı.

·         1928 harf inkılâbından sonra halkı okur-yazar oranını artırmak amacıyla açılan eğitim kurumlarıdır.

 

·         4 ay eğitim veren bir kurumdur.

 

 

·         Halk evleri:

·         cumhuriyetin getirmiş olduğu değerleri halka ulaştırmak amacıyla 1932 yılında kurulmuş olan bir kurumdur.

·         Demokrat partinin iktidara gelmesiyle 1950 ‘de halk evleri kapatılmış, 

·         1963 yılında askeri darbeden sonra tekrar açılan Halkevleri 1980 darbesinden sonra tekrar kapatılmıştır.

·         1987 yılında dernek statüsünde tekrar açılan Halkevleri günümüzde de varlığını sürdürmektedir.

 

·         Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda Türk Tarih Kurumu kuruldu (TTK)-1931

 

·         Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda Türk Dil kurumu kuruldu. (TDK)-1932

 

 

·         d-Toplumsal alanda yapılan inkılâplar

 

• tekke ve zaviyelerin kapatılması (1925)
• Soyadı kanunu (1934) lakap ve unvanlar kaldırıldı.
• Yeni Ölçü birimleri kabul edildi. (1931) (Metre, Kilometre, Kilogram gibi.)
• Miladi takvim kabul edildi.(1926) (Hicri takvimin yerine kullanılmaya başlandı.
• Hafta tatilinin değiştirilmesi (1935) ( öncesinde Cuma günü tatil iken yapılan değişiklikle Pazar tatil günü olarak belirlendi.)
• Uluslararası rakamlar kabul edildi. (1928)

 

 

·         e-Ekonomik alanda yapılan inkılaplar

 

o   Tarım  alanında  yapılan inkılaplar

·         aşar vergisi kaldırıldı ( halkçılık ilkesi doğrultusunda)-1925

·         Toprak Mahsulleri Ofisi ve Ziraat odaları açılmıştır

·         (tarımı geliştirmeye dönük çalışmalar yapılmıştır)

 

o   Ticaret alanında yapılan inkılaplar

·         Türkiye iş bankası kuruldu (1924)

 

·         Esnaflara kredi olanağı sağlamak amacıyla kurulan bir bankadır.

·         Kabotaj Kanunu çıkarıldı (1926):

·         Türk limanlarında ve Türk karasularında ticaret yapma hakkının sadece Türklerde mahsus olduğuyla ilgili kanundur. (Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda çıkarılmıştır.)

·         Bu kanun Avrupalı devletlerin büyük bir tepkisine neden olmuştur.

 

o   Sanayi alanında yapılan inkılaplar

·         Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulamaya kondu. (1934-1939)

·         İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 2. dünya savaşının çıkması sebebiyle uygulanamadı

·         İzmir iktisat kongresi toplandı (1923) ( Milli Ekonomi ilkesi benimsenmiş) Bireysel girişimlerin desteklenmesi ve tam bağımsız ekonomi kurulması kararları alınmıştır

 

 

 

·         Atatürk’ün ilkeleri

 

·         Atatürk’ün 6 ilkesi, 1937 yılında 1924 anayasasına girmiştir

 

·         cumhuriyetçilik:

·         ulus egemenliğini ve demokrasiyi sağlamak

 

·         Cumhuriyetçilik ilkesi ile ilgili olan kelimeler:

·         meclis   -

·         hükümet    -

·         seçim       -

·         seçmen     -

·         demokrasi -

·         kanun  -

·         kabine         -

·         çok partili hayat

 

 

·         Halkçılık:

·         halk arasındaki eşitliği sağlamayı amaçlayan ilke.

 

·         Halkçılık ilkesi ile ilgili olan gelişmeler

·         aşar vergisinin kaldırılması

·         soyadı kanunu

·         toprak reformu

·         medeni kanun

·         tevhidi tedrisat kanunu

·         sosyal devlet anlayışı

 

 

·         c-Devletçilik:

·         Ekonominin devletin kontrolünde olması ve temel tüketim maddelerinin devlet tarafından üretmesi gerektiğini savunan ekonomik politikaya verilen ad.

 

·         Özellikle bireylerin sermayesinin yetmediği yerlerde devletin yatırımlarda bulunması gerektiğini savunan ekonomik politikadır.

 

 

·         d-Laiklik:

·         Devleti düzenleyen kuralların dine değil akla dayanması, devletin din ve vicdan özgürlüğünü yasalarla güvence altına alması, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasını savunan ilke.

 

·         Laiklik ilkesi ile ilgili olan kelimeler:

·         akılcılık-bilimsellik

·         tevhidi tedrisat kanunu

·         tekke ve zaviyelerin kapatılması

·         medeni kanununun kabul edilmesi

·         halifeliğin kaldırılması

·         Şeriye ve Evkaf vekâletinin kaldırılması

 

 

·         e-milliyetçilik:

 

·         Laiklik ilkesi ile ilgili olan kelimeler:

·         bağımsızlık

·         vatan sevgisi-

·         birlik bütünlük

·         ülke bütünlüğü

·         kabotaj kanunu-

·         kapitülasyonların kaldırılması

·         Hatay meselesi

·         Montrö boğazlar sözleşmesi

 

 

·         f-inkılâpçılık:

 

·         çağdaş uygarlık seviyesine çıkmayı, kurum ve kuruluşların yenilenmesini ve değişmesini öngören ilke.

·         şapka ve kılık-kıyafet kanunu,

·         saat,  ölçü ve takvimin değiştirilmesi

·         Türk dış politikası ve dayandığı temeller

·         tam bağımsızlık

·         devletlerarası eşitlik

·         yurt sulh dünya sulh

 

o   Musul meselesi:

·         Lozan barış görüşmelerinde İngiltere ile TBMM arasında yapılacak ikili görüşmelere bırakılmıştı

 

·         Şeyh Sait isyanından sonra İngilizler Musul’u işgal etmiştir

 

·         TBMM ile İngilizler arasında 1926 yılında imzalanan Ankara Antlaşmasıyla Musul, İngilizlerin kontrolünde olan ırak’a bırakılmıştır.

 

·         Musul’un kaybedilmesi, misakı milliden verilen üçüncü tavizdir

 

·         Ankara Antlaşmasına göre Musul petrollerinin  % 10’u 25 yıllığına Türkiye’ye verilmiştir.

 

o   Dış borçlar

·         Kırım Savaşında ilk kez İngiltere ile Fransa’dan dış borç alındı.

·         TBMM, Lozan Antlaşmasında kendi payına düşen borçları taksitli olarak ödemeyi kabul etti

·         Türkiye Cumhuriyeti dış borçlardan kalma son taksiti 1954 yılında ödemiştir

 

 

o   Yabancı okullar sorunu:

·         Fransızlarla yaşanan bir sorundur.

·         Tevhidi Tedrisat Kanunu ile bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığına  bağlandı ve bu sorun da çözüme kavuştu.

 

 

o   Nüfus Mübadelesi

·         Türkiye ile Yunanistan arasındaki bir meseledir.

·         Anadolu’daki Rumlar ile Yunanistan’daki Türklerin yer değiştirmesi ile ilgili meseledir.

·         Batı Trakya’daki Türkler ile İstanbul’da yaşayan  Rumlar nüfus mübadelenin dışında bırakılmıştır.

 

 

o   Milletler Cemiyetine üye olunması (1932)

§  Dünya savaşından sonra barış ortamını devam ettirmek ve devletler arasındaki sorunları barış yoluyla çözüme kavuşturmak amacıyla Milletler Cemiyeti adında bir cemiyet kurulmuştur. (1920)

·         Türkiye bu teşkilata 1932 yılında üye olmuştur

 

·         II.Dünya savaşının 1939 yılında çıkmasıyla bu teşkilat işlevini kaybetmiştir.

§  Dünya Savaşından sonra Milletler Cemiyetinin bir devamı olarak Birleşmiş Milletler 1945 yılında kuruldu.

 

 

o   Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936)

·         Lozan barış görüşmelerinde boğazların güvenliği ve idaresi için bir komisyonun kurulmasına karar verilmişti.

 

·         *II. Dünya Savaşı öncesinde Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir politika izlemeleri ve silahlanmaları boğazlar için bir tehdit oluşturmuştur.

§  Dünya Savaşı öncesinde bu gelişmelerin yaşanması üzerine Milletler Cemiyeti boğazlar meselesi görüşmek amacıyla bir toplantı düzenlendi.

·         Bu toplantıda 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesiyle boğazların idaresi ve güvenliğinin Türkiye’ye bırakılmasına karar verildi

 

 

o   Balkan Antantının kurulması (1934)

·         Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir politika izlemeleri neticesinde imzalanan bir pakttır.

·         Türkiye-Yunanistan-Yugoslavya-Romanya arasında 1934 yılında imzalanmıştır.

§  Dünya savaşının çıkmasıyla bu ittifak geçerliliğini kaybetmiştir

·         Bot: Balkan ülkesi olmasına rağmen Bulgaristan bu pakta katılmamıştır.

 

 

o   Sadabat Paktının kurulması (1937)

·         Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir politika izlemeleri neticesinde imzalanan bir pakttır.

·         Türkiye-Afganistan-Irak-İran arasında 1937 yılında imzalanmıştır.

·         Dünya savaşının çıkmasıyla bu ittifak geçerliliğini kaybetmiştir

·         Ortadoğu ülkesi olmasına rağmen Suriye bu pakta üye olmamıştır.

 

·         9-Hatay Meselesi

·         1921’de Fransızlarla imzalanan 1921 tarihli  Ankara Antlaşmasında Hatay‘da özerk bir yönetim kurulmuştur.

·         Fransa’nın himayesinde bulunan Suriye’ye bağlandı.

·         Hatay, 1938 yılında halk oylamasıyla (referandum-plebisit)  bağımsızlığını kazandı.

·         1939 yılında ise mecliste yapılan oylamaylaHatay Cumhuriyeti Türkiye’ye bağlanmıştır

 

·         Dünya Savaşı (1939-1945)

 

·         sebepleri

·         *devletlerarasındaki gruplaşmalar

·         *Almanların ve İtalyanların saldırgan politika izlemesi

·         *Almanların ve İtalyanların silahlanması

·         I. Dünya savaşından sonra katı maddeler içeren antlaşmaların imzalanmış olması.(versay)

 

 

·         gruplaşmalar

·         Mihver Devletler

·         Almanya

·         İtalya

·         Bulgaristan

·         Japonya

 

 

·         Müttefik Devletler

·         İngiltere

·         Fransa

·         SSCB + ABD

 

 

§  Dünya Savaşı sırasında yaşanan gelişmeler:

 

·         *II. Dünya Savaşı, Almanya’nın Polonya’ya saldırmasıyla 1939 yılında başladı

·         *Savaş Kuzey Afrika, Avrupa ve Büyük Okyanus olmak üzere üç cephede yaşandı.

§  dünya savaşı öncesinde Almanlar, SSCB ile imzaladıkları saldırmazlık antlaşmasına rağmen Ruslar üzerine Barbarossa Harekatı düzenlenmiştir.

·         ABD’ye bağlı askeri üs olan  Pearl Harbour’un Japonların saldırısına uğramasıyla ABD, II. Dünya Savaşına Müttefik Devletlerin yanında katıldı.

·         Almanlar Ruslar üzerine Barbarossa  Hareketini düzenledi.

·         İtalya, Kuzey Afrika’da başarısız oldu ve II. Dünya Savaşından çekildi.

·         Almanya, Stalingrad Muharebesinde Ruslara yenildi.

·         Müttefik Devletler, Almanya üzerine Normandiya çıkarmasını gerçekleştirdi.

·         ABD ile Japonlar arasında Pasifik Okyanusunda büyük çatışmalar yaşandı.

·         ABD tarafından Japonların Hiroşima ne Nagazaki şehirlerine atom bombası atıldı.

 

o   Dünya Savaşının sonuçları

·         *Kuzey Afrika’daki başarısızlıktan sonra 1943’te Mussolini iktidardan düştü ve İtalya II. Dünya savaşından çekildi

·         *1945’te SSCB’nin Berlin’i işgal etmesiyle Almanya savaştan çekildi

·         *1945’te ABD’nin Japonya’ya atom bombası atmasıyla Japonya savaştan çekildi ( Hiroşima ve Nagazaki)

 

o   Dünya Savaşından sonra SSCB’nin liderliğini yaptığı Doğu Bloğu ABD’nin başını çektiği Batı Bloğu ortaya çıktı.

·         Bu savaştan sonra ABD ile SSCB güçlenerek çıkmış fakat İngiltere ile Fransa ise güç kaybederek çıkmışlardır. galip devlet olmalarına rağmen zayıfladılar

·         60 Milyona yakın asker ve sivil hayatını kaybetti.

·         Sivil savunmanın önemi artmıştır

·         Almanya ikiye ayrıldı (Demokratik Almanya ile Federal Almanya olmak üzere)